W związku z kierowanymi do Prokuratury Generalnej licznymi pytaniami i wątpliwościami, a dotyczącymi kar grzywien wymierzonych w postępowaniu mandatowym przez straż gminną (miejską) oraz prawomocnymi skazaniami przez sądy powszechne za popełnienie wykroczeń przez uczestników ruchu drogowego, w których wniosek o ukaranie złożyła straż gminna (miejska), raz jeszcze należy podkreślić, że organ ten zgodnie z art. 17 § 3 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (dalej k.p.w.) w zw. z art. 129 b ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (dalej Prawo o ruchu drogowym) nie posiada uprawnień do realizowania wskazanych powyżej czynności, w przypadku ujawnienia wykroczenia w ruchu drogowym za pomocą stacjonarnego urządzenia rejestrującego, zdefiniowanego w art. 2 pkt 59 w/w ustawy Prawo o ruchu drogowym i to w odniesieniu do postępowania mandatowego, jak i kierowania do sądów wniosków o ukaranie.

 Szczegółowy wywód prawny w tym zakresie został zamieszczony na stronie internetowej Prokuratury Generalnej. 

 Nieco inaczej przedstawia się sytuacja prawna w przypadku zarejestrowania faktu popełnienia wykroczenia w ruchu drogowym przez kamerę tzw. monitoringu miejskiego.      Kompetencje straży gminnej(miejskiej) w zakresie kontroli ruchu drogowego zostały ściśle określone w art. 129b ust. 1 pkt 1 a, pkt 2 a, b i c Prawa o ruchu drogowym, z którego wynika, że poza wykorzystywaniem przenośnych urządzeń rejestrujących i urządzeń zamontowanych w pojazdach,  funkcjonariusze wymienionych organów są również uprawnieni do wykonywania kontroli ruchu drogowego wobec:

 1) kierującego pojazdem:
 a) niestosującego się do zakazu ruchu w obu kierunkach, określonego odpowiednim znakiem drogowym, 

2) uczestnika ruchu naruszającego przepisy o:
a) zatrzymaniu lub postoju pojazdów,
b) ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych oraz o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt,
c) ruchu pieszych.

 Tak więc w przypadku popełnienia wykroczenia związanego z naruszeniem norm  Prawa o ruchu drogowym(art. 129b ust. 1 pkt 1 a, pkt 2 a, b i c), ujawnionego za pośrednictwem kamer monitoringu miejskiego, organy straży gminnej(miejskiej) mogą nakładać mandaty karne oraz kierować wnioski o ukaranie do sądu. Nie dotyczy to innych wykroczeń z zakresu ruchu drogowego ujawionych za pomocą kamer monitoringu miejskiego, gdzie oskarżycielem może być tylko Policja.

 W związku z tym uzasadnionym jest wyjaśnienie skutków prawnych dotyczących:

 1.prawomocnych mandatów karnych, za wykroczenia ujawnione za pomocą stacjonarnego   urządzenia rejestrującego tzw. „fotoradaru” i kamer monitoringu miejskiego;

 2.prawomocnych skazań przez sądy powszechne za wykroczenia ujawnione za pomocą stacjonarnego urządzenia rejestrującego tzw. „fotoradaru” i kamer monitoringu miejskiego;

 Ad.1
 Zgodnie z art. 98 k.p.w. obecne przepisy przewidują trzy rodzaje mandatów, a mianowicie:

 a. mandaty gotówkowe, wydawane ukaranemu po uiszczeniu grzywny bezpośrednio funkcjonariuszowi, który ją nałożył;
 b. mandaty kredytowane, wydawane ukaranemu za potwierdzeniem odbioru;
 c. mandaty zaoczne, którym można nałożyć grzywnę w razie stwierdzenia wykroczenia, którego sprawcy nie zastano na miejscu jego popełnienia, a nie zachodzi wątpliwość co do osoby sprawcy.

 Mandat gotówkowy staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny funkcjonariuszowi, który ją nałożył, mandat kredytowany staje się prawomocny z chwilą pokwitowania jego odbioru, zaś mandat zaoczny staje się prawomocny z chwilą uiszczenia grzywny we wskazanym miejscu i terminie.

 Uchylenie prawomocnego mandatu karnego

 Art. 101 k.p.w. przewiduje możliwość uchylenia prawomocnego mandatu karnego przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy, na obszarze którego działania została nałożona grzywna      i  jedynie w przypadku gdy karę tą nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie. Uchylenie następuje na wniosek ukaranego złożony w terminie zawitym 7 dni od daty uprawomocnienia się mandatu, bądź z urzędu.

 Termin ten, jako zawity, może być przywrócony przy wykazaniu, że uchybienie nastąpiło z przyczyn niezależnych od wnioskodawcy, a podmiot występujący o przywrócenie terminu musi jednocześnie dokonać czynności, której uchybienie dotyczyło, czyli też sam złożyć wniosek o uchylenie mandatu. 

 Sąd procedując w trybie art. 101 k.p.w. może uchylić prawomocny mandat karny i nakazać podmiotowi, na którego rachunek pobrano grzywnę jej zwrot,  lub też odmówić jego uchylenia.

 Przedmiotowego orzeczenia sądu nie można zaskarżyć w żadnym trybie. 

 W uchwale z dnia 30 września 2003 r., I KZP 25/03 Sąd Najwyższy zajął stanowisko,  że „nie jest dopuszczalne wznowienie postępowania mandatowego, ani postępowania przeprowadzonego na podstawie art. 101 k.p.w. i zakończonego wydaniem postanowienia o odmowie uchylenia mandatu karnego, ponieważ orzeczenie to nie kończy prawomocnie postępowania sądowego w rozumieniu art. 113 § 1 k.p.s.w. w zw. z art. 540 § 1 in principio k.p.k.”(OSNKW 2003/9-10/81, Prok.i Pr.-wkł. 2003/11/16, Biul.SN 2003/9/10, Wokanda 2004/4/12).

 Z podobnych przyczyn, jak wyżej podano, nie jest dopuszczalna kasacja podmiotów specjalnych na podstawie art. 110 k.p.w. od postanowienia sądu o odmowie uchylenia mandatu, gdyż dotyczyć ona może tylko orzeczeń prawomocnie kończących postępowanie główne, a nie postanowień incydentalnych (ubocznych).

 Reasumując, należy stwierdzić, że w przypadku nałożenia przez straż gminną(miejską) kary grzywny w drodze postępowania mandatowego, ów prawomocny mandat mógłby zostać uchylony przez właściwy sąd rejonowy tylko wówczas, gdyby czyn zabroniony objęty mandatem nie zawierał znamion wykroczenia. Nie jest samoistną podstawą do uchylenia mandatu we wspomnianym trybie fakt nałożenia go przez organ nieuprawniony.

 Ad 2.
Zdecydowanie odmiennie kształtuje się sytuacja prawna w przypadku prawomocnych skazań przez sądy powszechne za wykroczenia ujawnione przez straż gminną (miejską) za pomocą stacjonarnego urządzenia rejestrującego tzw. „fotoradaru” i kamer monitoringu miejskiego.

Jak już wyżej wspomniano, organ ten nie posiada kompetencji do prowadzenia postępowania wyjaśniającego, kierowania wniosku do sądu o ukaranie obwinionego oraz do wnoszenia środków zaskarżenia -  w każdym przypadku gdy dotyczy to wykroczeń związanych   z naruszeniem Prawa o ruchu drogowym, ujawnionych za pomocą stacjonarnego urządzenia rejestrującego. Odnośnie wykroczeń ujawnionych za pomocą kamer monitoringu miejskiego z zakresu ruchu drogowego straż gminna(miejska) posiada ograniczone kompetencje do prowadzenia postępowania wyjaśniającego, kierowania wniosku do sądu o ukaranie obwinionego oraz do wnoszenia środków zaskarżenia, a sprowadzają się one przypadków wskazanych w art. 129b ust. 1 pkt 1 a, pkt 2 a,  b i c Prawa o ruchu drogowym.

 Tak więc każdy prawomocny wyrok sądu skazujący za wymienione powyżej wykroczenia z wniosku straży gminnej (miejskiej), jest możliwy do zaskarżenia jedynie w drodze kasacji wniesionej przez podmiot specjalny, określony w art. 110 § 1 k.p.w. (Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich).     

 Podkreślić należy, że kasacja może być wniesiona na korzyść obwinionego w każdym czasie, niezależnie od tego czy wyrok uprawomocnił się w sądzie I instancji, czy w też w instancji odwoławczej. Ewentualną podstawą do zaskarżenia takiego wyroku kasacją, może być określona w art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w. w zw. z art. 5 § 1 pkt 9 k.p.w. bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela.

 Opracował: Krzysztof Domagała, prokurator Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze delegowany do Prokuratury Generalnej.

Prokuratura Generalna