O konieczności pozostawienia pacjenta w szpitalu wbrew jego woli sąd opiekuńczy decyduje po przeprowadzeniu rozprawy, która powinna mieć miejsce w ciągu 14 dni od dnia wpływu wniosku lub otrzymania zawiadomienia od kierownika szpitala. Sędzia ma obowiązek wysłuchać pacjenta przyjętego do szpitala psychiatrycznego w terminie 48 godzin od otrzymania tego zawiadomienia. Wynikiem tego wysłuchania może być natychmiastowe wypisanie ze szpitala osoby przyjętej do niego bez jej zgody a sędzia zarządza natychmiastowe jej wypisanie ze szpitala i wnosi o umorzenie postępowania.

Osoba taka może jednak również (jeśli jej pobyt w ocenie sędziego nie jest oczywiście bezzasadny) w dalszym ciągu przebywać w szpitalu bez jakiegokolwiek orzeczenia sądowego aż do czasu odbycia rozprawy, co powinno nastąpić nie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia. Ponadto wyznaczenie rozprawy w tym terminie wcale nie oznacza, że sąd wyda na niej orzeczenie w sprawie legalności umieszczenia danej osoby w szpitalu psychiatrycznym.

Postępowanie w tej sprawie przed sądem opiekuńczym nie jest bowiem limitowane żadnym końcowym terminem.

Podsumowując - osoba "zatrzymana" w szpitalu psychiatrycznym wbrew swojej woli, może być w sumie przez pięć dni pozbawiona wolności – bez wyroku sądu. Pozbawienie wolności osobistej jednostki, nawet pięć dni jest poważnym naruszeniem praw podstawowych. Osoba taka nie może opuścić szpitala bez zgody ordynatora a także może być użyty wobec niej przymus bezpośredni w celu zapobieżenia samowolnemu opuszczeniu szpitala psychiatrycznego.

Powyższe ma zastosowanie do przypadku kiedy dana osoba została przyjęta do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody. Osoby niebezpieczne, co do których zachodzą wątpliwości odnośnie ich zdrowia psychicznego mogą, w świetle przepisów, przebywać w szpitalu psychiatrycznym maksymalnie przez 10 dni. Rodzi to zresztą w stosunku do tej kategorii osób kolejny problem, bo wyznaczenie rozprawy przez sąd opiekuńczy w sprawie przyjęcia do szpitala psychiatrycznego może nastąpić już po odzyskaniu wolności przez osobę przyjętą bez jej zgody.

W rezultacie do pierwszego kontaktu sędziego z osobą przyjętą do szpitala psychiatrycznego bez jej zgody może dojść nawet maksymalnie po upływie 120 godzin od chwili przyjęcia. Jeśli zaś sędzia w trakcie wysłuchania stwierdzi, że pobyt osoby w szpitalu psychiatrycznym nie jest oczywiście bezzasadny, sprawa legalności i zasadności przyjęcia będzie rozstrzygana w jeszcze bardziej odległym terminie. Świadczy o tym okoliczność, iż sam maksymalny przewidziany przez prawo termin odbycia rozprawy w tej sprawie, to termin 14 dni od dnia otrzymania przez sąd opiekuńczy zawiadomienia o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego bez wymaganej zgody.