Procedury przyjmowania i rejestrowania skarg na czynności podejmowane przez funkcjonariuszy SG, kierowanych do Komendanta Placówki oraz składanych przez cudzoziemców odwołań od wydawanych przez Komendanta decyzji o odmowie prawa wjazdu

Jak wynika z wyjaśnień udzielonych przez Komendanta wizytowanej Placówki, wszystkie skargi dotyczące czynności podejmowanych przez funkcjonariuszy lub ich zachowania, których adresatem jest ww. organ, odnotowywane są w przeznaczonym do tego rejestrze. W dokumencie tym, w kolejnych rubrykach, wpisywane są informacje dotyczące m.in.: daty wpływu skargi, osoby skarżącego, treści skargi, a także daty i sposobu jej załatwienia. Według zapisów w tym dokumencie, w 2016 r. wpłynęły jedynie 3 skargi, przy czym ostatnia pochodziła z kwietnia tego roku.

Zgodnie z istniejącą praktyką, przyjmowane do rozpoznania są wyłącznie skargi sporządzone w języku polskim. Skarżący piszący w innych językach wzywani są, na piśmie, do przedłożenia tłumaczenia skargi na język polski. Straż Graniczna powołuje się przy tym na przepisy ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. z 2011 r. Nr 43, poz. 224 z późn. zm.), ustanawiające język polski językiem urzędowym.

W Placówce Straży Granicznej osobno gromadzona jest dokumentacja związana z odwołaniami składanymi przez cudzoziemców od decyzji orzekających o odmowie wjazdu na terytorium Polski. Na dokumentację taką składają się kopie samych odwołań wraz z kopiami pism przewodnich, przy których odwołania przesyłane były do organu wyższej instancji. Warto przy tym zauważyć, iż w wielu składanych odwołaniach cudzoziemcy podnosili argument, że podczas rozpytania deklarowali zamiar ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową, lecz deklaracja ta nie została przez funkcjonariusza SG odnotowana.

Wnioski

• Budynek wizytowanego przejścia granicznego nie jest dostosowany do sytuacji, w której do odprawy granicznej przystępuje, w tym samym czasie, ponad 400 osób. Żadne z miejsc udostępnianych podróżnym nie zapewnia im odpowiednich warunków oczekiwania na odprawę. Dodatkowo fakt, że duża liczba oczekujących ustawia się w wąskim i słabo wentylowanym przejściu podziemnym, stwarzać może zagrożenie dla ich zdrowia.
• Odpowiednich warunków nie zapewniono również w poczekalni, do której kierowani są cudzoziemcy oczekujący na wydanie decyzji odmawiającej im prawa wjazdu do Polski. W tym przypadku, komfort często kilkugodzinnego oczekiwania na taką decyzję poprawić może choćby zwiększenie liczby znajdujących się w tym pomieszczeniu krzeseł.
• Poważne zastrzeżenia budzi stosowanie izolacji wobec cudzoziemców wyłącznie na podstawie domniemania, że potencjalnie mogą oni stanowić zagrożenie dla porządku i bezpieczeństwa na przejściu granicznym. Niedopuszczalna natomiast jest praktyka, zgodnie z którą izolacji podlegają z zasady wszyscy podróżujący samotnie dorośli mężczyźni. Nieodpowiednie są również warunki panujące w pomieszczeniach izolacyjnych: brak krzeseł stanowi w tym przypadku niczym nieuzasadnioną dolegliwość.
• Rozmowy zmierzające do ustalenia celu przyjazdu każdego z cudzoziemców do Polski, mające istotne znaczenie dla ewentualnego uznania cudzoziemca za osobę poszukującą ochrony międzynarodowej, przeprowadzane są w warunkach, które nie zapewniają cudzoziemcom choćby minimalnego poczucia intymności. Warunki te, a także krótki czas trwania samych rozmów, wymuszony dużą liczbą podróżnych oczekujących na odprawę i godziną odjazdu pociągu powrotnego, mogą zaś wpływać na przebieg rozmowy, a zwłaszcza na sposób udzielania przez cudzoziemców odpowiedzi na zadawane im pytania.
• Wspomniane w punkcie poprzednim rozmowy niewątpliwie stanowią jeden z etapów odprawy granicznej, podczas którego, zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach, każda z osób zamierzających wjechać do Polski rzeczywiście powinna przedstawić i uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu w naszym kraju. Jednakże w momencie, w którym cudzoziemiec podczas rozmowy wskazuje na okoliczności świadczące o zamiarze ubiegania się w Polsce o ochronę międzynarodową, stosowny wniosek powinien zostać od tego cudzoziemca przyjęty, co jest zadaniem Straży Granicznej. Przepisy ustawy z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2012 r., poz. 680 z późn. zm.) nie przewidują przy tym możliwości dokonania przez funkcjonariusza SG jakiejkolwiek wstępnej weryfikacji podawanych przez cudzoziemca informacji. Stosowana przez Straż Graniczą procedura przeprowadzania takich rozmów wymaga zatem szczegółowego zbadania, zwłaszcza pod kątem obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.
• Wizytacja potwierdziła przypadki, w których funkcjonariusze Straży Granicznej nie dopuszczali do złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej cudzoziemców, którzy podczas rozmowy albo wprost deklarowali zamiar ubiegania się o taką ochronę, albo sygnalizowali okoliczności mogące świadczyć o tym, że byli prześladowani w kraju pochodzenia.
• Zastrzeżenia budzi obowiązujący system przyjmowania skarg, co do dostępności i skuteczności funkcjonowania. Straż Graniczna przyjmuje do rozpoznania wyłącznie skargi sporządzone w języku polskim. Skarżący piszący w innych językach wzywani są, na piśmie, do przedłożenia tłumaczenia skargi na język polski. Procedura taka może zniechęcać cudzoziemców do korzystania z przysługującego im prawa do składania skarg.