Uwzględniając uwagi poczynione na temat dyscypliny podczas głosowania, warto zauważyć, iż zjawisko to — rozpowszechnione w polskim życiu parlamentarnym — stanowi jeden z najbardziej znanych, wręcz sztandarowych przejawów dyscypliny partyjnej. Zjawisko to jest stale obecne w polityce i kształtuje rzeczywiste warunki, w jakich parlamentarzyści piastują mandat wolny. Niewątpliwie potwierdza ono przedstawioną tezę o modyfikacji konstytucyjnej koncepcji mandatu wolnego na płaszczyźnie politycznej.

Podsumowując wszystkie rozważania stanowiące przedmiot tego artykułu, należy stwierdzić, że zasadne jest rozważanie zagadnienia dyscypliny partyjnej w kontekście konstytucyjnej koncepcji mandatu wolnego na dwóch płaszczyznach: prawnej i politycznej. W mojej ocenie, tylko takie spojrzenie umożliwia kompleksowe przed-stawienie problemu poruszonego w artykule. Warto zarazem zauważyć, że o ile na płaszczyźnie prawnej dyscyplina partyjna, nieumocowana w Konstytucji RP i niewy- wołująca skutków prawnych dla parlamentarzystów, nie jest sprzeczna z teoretyczno- prawną koncepcją mandatu wolnego, o tyle na płaszczyźnie politycznej sytuacja jest już zgoła odmienna. Na tej płaszczyźnie dochodzi do swoistej modyfikacji prawnej koncepcji mandatu wolnego, co wręcz budzi wątpliwości, czy mandat ten nadal może być postrzegany jako mandat wolny w tradycyjnym rozumieniu. W znacznej mierze jest to konsekwencja istnienia zjawiska dyscypliny partyjnej (w tym dyscypliny w głosowaniu), której podlegają parlamentarzyści działający w ramach klubów parlamentarnych. Występowania przejawów dyscypliny partyjnej w życiu parlamentarnym jednoznacznie dowodzą regulaminy klubów funkcjonujących w polskim parlamencie.

*Maciej Pisz - Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Od Redakcji: W artykule pominięto przypisy.

Tekst zaczerpnięty jest z Przeglądu Sejmowego nr 5/2014