Mając na uwadze przedstawione definicje pojęć „mandatu wolnego” oraz „dyscypliny partyjnej”, należy zauważyć, iż pogodzenie ze sobą tych pojęć w systemie konstytucyjnym prima facie wydaje się kwestią bardzo problematyczną. Trzeba przypomnieć, iż z zagadnieniem dyscypliny partyjnej — jak dowodzą tego przywołane definicje tego pojęcia — łączy się zobowiązanie piastuna mandatu wolnego (wobec ugrupowania partyjnego) do postępowania w określony sposób. W związku z tym można postawić równocześnie tezę, iż takie zobowiązanie parlamentarzysty do określonego postępowania — zwłaszcza, gdy jest to sprzeczne z jego opinią w danej sprawie — jest sprzeczne z koncepcją mandatu wolnego, gdyż nie jest to nic innego, jak udzielenie parlamentarzyście instrukcji. Wskazuje się przy tym na pewną prawidłowość, a mianowicie, że im silniejsza jest partia (rządząca lub opozycyjna), tym większe jest uzależnienie mandatariuszy. Co więcej, także sami wyborcy oczekują od parlamentarzystów działania za pośrednictwem frakcji partyjnej, zgodnie z jej linią programową, co wzmacnia faktyczną zależność posłów i senatorów i odpowiedzialność wobec partii.

Argumentację na poparcie tezy, iż dyscyplina partyjna narusza koncepcję mandatu wolnego, można dodatkowo potwierdzić, podnosząc, że niezastosowanie się parlamentarzysty do udzielonych mu instrukcji może skutkować wykluczeniem go z klubu i — w konsekwencji — odmową umieszczenia go na listach wyborczych partii w następnych wyborach. W kontekście rozważań poświęconych dyscyplinie partyjnej należy jednak także wspomnieć, iż trudno ograniczać się tylko do wspomnianych sankcji, bowiem system sankcji, którym obwarowana jest odpowiedzialność posła wobec frakcji partyjnej, jest zróżnicowany w zależności od poszczególnych formacji. Można wręcz stwierdzić, że poprzez — wynikające z istnienia dyscypliny partyjnej — faktyczne zależności wiążące parlamentarzystów piastujących mandat wolny z formacją polityczną dochodzi do powstania stosunku, który ma cechy zbliżone do charakterystycznych dla mandatu imperatywnego a nie dla mandatu wolnego. Należy jednak pamiętać, iż nie chodzi tu o dawanie prywatnych, partykularystycznych instrukcji, bowiem ten swoisty mandat imperatywny, wprowadzony przez partie polityczne opiera się na uogólnionej woli wyborców i z pewnością nabiera publicznego charakteru.