Tak więc w krótkim czasie rozumienie dziedzictwa kulturowego uległo znacznemu poszerzeniu. Sam Pierre Nora zauważył ostatnio, iż dziedzictwo, „które do niedawna jeszcze oparte było na wyborze najstarszych, najpiękniejszych i najdoskonalszych wytworów »narodowego geniuszu«”, zmienia znaczenie.[10] Przesądza o tym również masowość zjawiska.

Nora stawia dziś wniosek praktyczny, iż przeobrażenia pojęcia dziedzictwa uczyniły z niego przeciwieństwo tego, czym było ono wcześniej. Według francuskiego badacza „dziedzictwo zakończyło epokę historii, narodu i zabytków na rzecz epoki pamięci, społeczności i tożsamości”.[11] Trzeba jednak koniecznie dodać, iż jeśli nie istnieje świadomość jego wartości dziedzictwo nie istnieje.

[1] M. Hroch, Po co Europie potrzebny jest jeszcze naród? Herito. R.2012 nr 8, s.31.
[2] A. Sołtys, Opat z San Michele. Warszawa 2008, s.34.
[3] S. Tarnowski, Z doświadczeń i rozmyślań. Kraków 1891, s.303.
[4] Zabytek i historia. Wokół problemów konserwacji i ochrony zabytków w XIX wieku. Antologia. P. Kosiewski, J. Krawczyk  [red.]. Warszawa 2002, s.208.
[5] Dziennik Ustaw. R.1918 nr 16, poz. 36.
[6] Dziennik Ustaw. R.1928 nr 29, poz. 265.
[7] L. Krzyżanowski, Ochrona i konserwacja zabytków. W: Wstęp do historii sztuki. T.1. Przedmiot – metodologia – zawód. P. Skubiszewski [red.]. Warszawa 1973, s.548.
[8] Wyjątkowa uniwersalna wartość a monitoring dóbr światowego dziedzictwa. B. Szmygin [red.]. Warszawa 2011, s.13.
[9] R. Traba, Historia – przestrzeń dialogu. Warszawa 2006, s.26.
[10] P. Nora, Dziedzictwo. Przegląd Polityczny. R. 2010 nr 103/104, 234.
[11] Ibidem, s.235.