Sala rozpraw ETS. Foto: archiwum ETS

12 grudnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu orzekł, że pracownikowi, który zawiera PACS z partnerem tej samej płci należy przyznać te same korzyści jak jego współpracownikom z okazji zawarcia przez nich związku małżeńskiego, skoro pary homoseksualne nie mogą zawierać związków małżeńskich. Odmowa przyznania mu tych korzyści stanowi dyskryminację bezpośrednią ze względu na orientację seksualną.

W czasie, gdy zaistniały okoliczności faktyczne w omawianej sprawie[1] ustawodawstwo francuskie zastrzegało możliwość zawarcia związku małżeńskiego dla par odmiennej płci.

Frédéric Hay jest pracownikiem Crédit agricole mutuel, którego układ zbiorowy[2] przyznaje pracownikom z okazji zawarcia przez nich związku małżeńskiego określone korzyści, a mianowicie prawo do urlopu okolicznościowego oraz dodatku płacowego. F. Hayowi, który zawarł PACS (cywilny pakt solidarności) ze swym partnerem tej samej płci, odmówiono tych korzyści z tym uzasadnieniem, że zgodnie z porozumieniem zbiorowym, przysługują one tylko w przypadku zawarcia związku małżeńskiego.

F. Hay zakwestionował tę odmowę przed sądami francuskimi. Cour de cassation (Francja), który orzeka w ostatniej instancji, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy odmienne traktowanie osób, które zawarły PACS ze swym partnerem tej samej płci stanowi dyskryminację ze względu na orientacje seksualną, zakazaną przez prawo Unii w stosunkach pracy[3].

W dzisiejszym wyroku Trybunał zbadał w pierwszej kolejności, czy sytuacja osób zawierających związek małżeński i osób, które w braku możliwości zawarcia związku małżeńskiego z osobą tej samej płci zawierają PACS są porównywalne w świetle przyznawania rozpatrywanych korzyści. W tym względzie Trybunał stwierdził, że partnerzy zawierający PACS, tak jak osoby wstępujące w związek małżeński, zobowiązują się, w ściśle określonych ramach prawnych, do prowadzenia wspólnego życia, do udzielania sobie pomocy materialnej oraz do wzajemnego wsparcia. Ponadto Trybunał przypomniał, że w czasie, gdy zaistniały okoliczności tej sprawy, PACS stanowił na gruncie prawa francuskiego jedyną możliwość dla par tej samej płci nadania ich związkowi statusu prawnego, który byłby pewny i skuteczny wobec osób trzecich.

W rezultacie Trybunał stwierdził, że sytuacja osób zawierających związek małżeński i sytuacja osób tej samej płci, które w braku możliwości zawarcia związku małżeńskiego zawierają PACS są porównywalne w świetle przyznawania rozpatrywanych korzyści.

Następnie Trybunał orzekł, że układ zbiorowy, przyznający prawo do płatnego urlopu i dodatku do wynagrodzenia pracownikom, którzy zawierają związek małżeński, podczas gdy korzyści takie nie przysługują osobom tej samej płci, tworzy dyskryminację bezpośrednią ze względu na orientację seksualną w odniesieniu do pracowników o orientacji homoseksualnej, którzy zawarli PACS. W tym względzie okoliczność, że PACS nie jest zastrzeżony tylko dla par homoseksualnych nie zmienia charakteru dyskryminacji względem tych par, które w odróżnieniu od par heteroseksualnych nie mogły na gruncie prawa w czasie zaistnienia okoliczności faktycznych zawierać związku małżeńskiego.

Wreszcie, ponieważ niekorzystne traktowanie par, które zawarły PACS nie zostało uzasadnione przewidzianymi w dyrektywie nadrzędnymi względami interesu ogólnego, Trybunał stwierdził, że prawo Unii stoi na przeszkodzie kwestionowanemu przepisowi układu zbiorowego.

UWAGA: Odesłanie prejudycjalne pozwala sądom państw członkowskich, w ramach rozpatrywanego przez nie sporu, zwrócić się do Trybunału z pytaniem o wykładnię prawa Unii lub o ocenę ważności aktu Unii. Trybunał nie rozpoznaje sporu krajowego. Do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które spotkają się z podobnym problemem.

¹ Możliwość zawierania związku małżeńskiego przez osoby tej samej płci została we Francji dopuszczona ustawą nr 2013-404 z dnia 17 maja 2013 r.

² Układ zbiorowy Crédit agricole mutuel został zmieniony w dniu 10 lipca 2008 r. celem rozszerzenia rozpatrywanych korzyści na osoby, które zawarły PACS. Jednak ponieważ ta zmiana nie działała z mocą wsteczną, nie dotyczyła sytuacji F. Haya, który zawarł PACS ze swym partnerem dnia 11 lipca 2007 r.

³ Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz.U. L 303, s. 16).