Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 5 czerwca orzekł, że w sytuacji, gdy skutkiem kartelu jest nakłonienie konkurentów do podwyższenia cen, członkowie kartelu mogą być pociągnięci do odpowiedzialności z tytułu powstałej w ten sposób szkody.  W takim przypadku poszkodowany może żądać naprawienia szkody nawet przy braku jakiegokolwiek związku umownego z członkami kartelu.

Prawo Unii zakazuje porozumień, decyzji i praktyk o charakterze antykonkurencyjnym. W tym kontekście przedsiębiorstwa uczestniczące w kartelu odpowiadają z tytułu szkody, jaką mogą ponieść inne podmioty w związku z tym naruszeniem prawa konkurencji.

W 2007 r. Komisja nałożyła na koncerny Kone, Otis, Schindler i ThyssenKrupp grzywnę w łącznej wysokości 992 mln EUR w związku z ich udziałem w kartelu dotyczącym montażu oraz serwisowania wind i schodów ruchomych w Belgii, Niemczech, Luksemburgu i Niderlandach¹.

W 2008 r. organy austriackie również nałożyły grzywny na kilka przedsiębiorstw (wśród których znajdowały się Kone, Otis i Schindler) w związku z wykonaniem na rynku austriackim postanowień kartelu dotyczącego ww. produktów. Celem tego kartelu było zapewnienie swoim członkom wyższej ceny od tej, którą mogliby osiągnąć w warunkach normalnej konkurencji.

Spółka ÖBB-Infrastruktur AG („ÖBBˮ), spółka zależna spółki kolei austriackich dokonała zakupu wind i schodów ruchomych od przedsiębiorstw nieuczestniczących w kartelu. Żąda ona od członków austriackiego kartelu naprawienia szkody, której wartość została określona na kwotę 1.839.239,74 EUR. Szkoda ta wynika z faktu, że dostawcy ÖBB ustalili cenę wyższą, aniżeli cena rynkowa, która obowiązywałaby, gdyby ten kartel nie istniał.

Rozpoznający spór Oberster Gerichtshof (austriacki sąd najwyższy) zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy uczestników kartelu można pociągnąć do odpowiedzialności z tytułu szkody, którą ÖBB utrzymuje, że poniosła. Zgodnie z prawem austriackim odszkodowanie nie jest bowiem możliwe, ponieważ szkoda powstała w następstwie decyzji nieuczestniczącego w kartelu dostawcy, który działał zgodnie z prawem.

W ogłoszonym dzisiaj wyroku Trybunał przypomniał przede wszystkim, że skuteczność (effet utile) zakazu porozumień, decyzji i praktyk o charakterze antykonkurencyjnym zostałaby podważona, gdyby podmioty prawa nie mogły żądać naprawienia szkody powstałej wskutek naruszenia reguł konkurencji. W tym względzie Trybunał stwierdził, że każda osoba ma prawo żądać naprawienia poniesionej szkody, jeśli między tą szkodą a porozumieniem lub praktyką istnieje związek przyczynowy.

Następnie Trybunał stwierdził, że skutkiem kartelu może  być  nakłonienie spółek nieuczestniczących w kartelu do podwyższenia cen w celu ich dostosowania do cen rynkowych wynikających z kartelu, czego nie mogą lekceważyć jego członkowie. Cena rynkowa stanowi bowiem jeden z podstawowych czynników branych pod uwagę przez przedsiębiorstwo w przypadku, gdy określa ono cenę, po której oferuje swoje towary lub usługi.

Nawet zatem jeśli ustalenie ceny oferty uznaje się jako decyzję czysto autonomiczną, podjętą przez przedsiębiorstwo nieuczestniczące w kartelu, taka decyzja mogła być podjęta poprzez odwołanie się do ceny rynkowej, zniekształconej przez ten kartel. W konsekwencji, jeśli wykaże się, iż kartel, według okoliczności sprawy, a w szczególności - specyfiki danego rynku, może mieć skutek w postaci podwyższenia cen stosowanych przez konkurentów nieuczestniczących w kartelu, podmioty poszkodowane wskutek tej podwyżki cen muszą mieć prawo żądania naprawienia poniesionej szkody od członków kartelu.

W tych okolicznościach Trybunał stwierdził, że prawo Unii sprzeciwia się przepisom prawa austriackiego w zakresie, w jakim przepisy te odnośnie do naprawienia szkody będącej konsekwencją kartelu, w sposób kategoryczny i niezależnie od szczególnych okoliczności sprawy, stawiają wymóg istnienia związków umownych między poszkodowanym a członkami kartelu.

¹ Decyzja Komisji C (2007) 512 wersja ostateczna z dnia 21 lutego 2007 r. dotycząca postępowania na mocy art. 81 [WE] (sprawa COMP/E-1/38.823 – Windy i schody ruchome), której streszczenie jest opublikowane w Dzienniku urzędowym Unii Europejskiej (Dz.U. 2008 C 75, s. 19). Zobacz również komunikat prasowy nr 72/11 odnośnie do wyroków Sądu z dnia 13 lipca 2011 r. dotyczących skarg wniesionych na tę decyzję oraz komunikaty prasowe nr 97/13 i nr 142/13 odnośnie do wyroków Trybunału dotyczących odwołań wniesionych od wyroku Sądu.

UWAGA: Odesłanie prejudycjalne pozwala sądom państw członkowskich, w ramach rozpatrywanego przez nie sporu, zwrócić się do Trybunału z pytaniem o wykładnię prawa Unii lub o ocenę ważności aktu Unii. Trybunał nie rozpoznaje sporu krajowego. Do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie sprawy zgodniez orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które spotkają się z podobnym problemem.