Oszukana wędlina? Tak czy inaczej producent nie poniesie konsekwencji!

10 mld dol. zgodziły się ostatnio zapłacić koncerny w USA i Wielkiej Brytanii, aby uniknąć wypłaty wyższych odszkodowań w wyniku procesów sądowych. Tygodnik „The Economist” sugerował, że było to jeszcze za mało, by zniechęcić je do przestępstw. Tymczasem Polacy nawet nie znają nazw firm, które dosypywały sól drogową do żywności, bo nasze urzędy odmawiają ich ujawnienia.

Najwięcej – 7,3 mld dol. – zapłacą Visa i Master Card oraz największe amerykańskie banki za zawyżanie opłat za transakcje kartami płatniczymi (pieniądze te trafią do 7 mln amerykańskich sklepikarzy). Z kolei 3 mld dol. kary zgodził się przekazać do budżetu federalnego USA brytyjski koncern farmaceutyczny GlaxoSmithKline, za promowanie leku na depresję, który nie był zatwierdzony przez Urząd Rejestracji Leków.

W jaki sposób udaje się zmusić potężne firmy do płacenia tak gigantycznych kar i odszkodowań?

Oto przykład: 20 kwietnia 2010 r. o godz. 22 nastąpił wybuch na platformie wiertniczej Deepwater Horizon, znajdującej się w Zatoce Meksykańskiej, a należącej do koncernu naftowego British Petroleum. Zapoczątkował on wyciek ropy i katastrofę ekologiczną w regionie. Pierwszy z ponad 230 pozwów przeciwko BP trafił do sądu 21 kwietnia 2010 r., kilkanaście godzin po wybuchu, kiedy platforma jeszcze płonęła.

Dziennik „The Washington Post” informował, że najlepsze kancelarie prawne (m.in. Erin Brockovich, znanej z filmu z Julią Roberts i Roberta F. Kennedy’ego Juniora) wręcz „zabijają się” o klientów. Reprezentują wszystkich, którzy w jakikolwiek sposób mogli ucierpieć w wyniku wycieku ropy: rybaków, właścicieli okolicznych hoteli, restauracji, firm przetwórstwa rybnego. Każdy zaś klient, to nawet 30 proc. odszkodowania, które dla niego wywalczą.

A odszkodowania w USA należą do najwyższych na świecie, dlatego że to praktycznie jedyny kraj stosujący tzw. punitive damages (czyli odszkodowania karne). W przypadku firm ich celem jest skuteczne, a więc dotkliwe jej ukaranie. W Wielkiej Brytanii, Australii, Nowej Zelandii i Hiszpanii sędziowie też zasądzają punitive damages, ale incydentalnie.

Kalkulacja przestępcy

Istotną rolę w popularyzacji odszkodowania karnego odegrał prof. Gary Becker z University of Chicago, laureat Nagrody Nobla z ekonomii w 1992 r. W 1968 r. opublikował on przełomową pracę pod tytułem „Crime and Punishment: An Economic Approach” („Zbrodnia i kara: Podejście ekonomiczne”). Do napisania jej zainspirowało go pewne zdarzenie.