Nie ma wątpliwości, że nowo wybrani polscy sędziowie ad hoc prezentują najwyższy poziom wiedzy prawniczej oraz różnorodność specjalizacji. Niezależnie od tego zwrócić trzeba jednak uwagę na możliwe wątpliwości co do braku utrwalonych standardów wyboru sędziów ad hoc i przejrzystości funkcjonujących procedur – brak jest znanego publicznie aktu prawnego w tej sprawie, a informacje nt. procedury wyboru sędziów ad hoc nie są nigdzie publikowane. Uregulowanie tej kwestii nie jest problematyczne czy czasochłonne, a wzmocnić by mogło zaufanie publiczne do podjętych przez ETPC decyzji.

Dlatego też uzasadnione jest postulowanie zmian zarówno na poziomie Rady Europy, jak i poszczególnych Państw Członkowskich:

(1) wypracowane standardy wyboru sędziów stałych powinny być stosowane odpowiednio również do sędziów ad hoc[13];
(2) kandydaci na sędziów ad hoc powinni spełniać te same wymagania co stawiane kandydatom na sędziów stałych w zakresie kompetencji z zakresu prawa międzynarodowego i systemu ochrony praw człowieka oraz znajomości języków obcych;
(3) Zgromadzenie Parlamentarne (albo co najmniej Podkomisja ZPRE do spraw wyboru sędziów do ETPC) powinno być włączone w proces wyboru sędziów ad hoc, mając np. możliwość opiniowania listy przedstawionych przez dane państwo;
(4) państwa członkowskie (w tym Polska) powinny zagwarantować przejrzystość procesu wyboru sędziów ad hoc poprzez stosowanie procedury odpowiadającej procedurze wyboru sędziów stałych zgodnej z rekomendacjami Rady Europy.

_________________________

[1] Wybór europejskich sędziów: krytyczna ocena procedury wyboru sędziów do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
[2] Sprawa dotycząca praw właścicieli lokali, skarga nr 35014/97, wyrok z 19 czerwca 2006 r., prof. Garlicki musiał się wyłączyć ze sprawy ze względu na wcześniejsze zajmowanie się sprawą w Trybunale Konstytucyjnym.
[3] Sprawa dotycząca procedury lustracyjnej, skarga nr 38886/05, wyrok z 28 września 2009 r.
[4] Dane z Raportu za 2010 Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (Annual Report 2010 of the European Court of Human Rights, Council of Europe), s. 14 – jest to ostatni raport w którym uwzględniono dane nt. sędziów ad hoc.
[5] Protokół nr 14 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności zmieniający system kontroli Konwencji,Strasburg, 13 maja 2004.
[6] S. Lagoutte, “The Future of the European HR Control System: Fighting with its Back to the Wall”, w: Human Rights in Turmoil. Facing threads, consolidating achievements (red. S. Lagoutte, H.-O. Sano and P. Scharf Smith), 2007, s. 39-47.
[7] Regulamin Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, zmieniony 1 lipca 2014, brak polskiego tłumaczenia, tekst oryginalny dostępny na: www.echr.coe.int/Documents/Rules_Court_ENG.pdf
[8] Reguła 28(2) Regulaminu ETPC.
[9] Reguła 29(1) Regulaminu ETPC.[10] Znane są już takie przypadki, np. Estoński sędzia Maruste był sędzią ad hoc wskazanym przez Łotwę w sprawie Lavents v. Łotwa.
[11] Reguła 29(2) Regulaminu ETPC.
[12] Raport przygotowanym przez Komitet ds. Prawa i praw człowieka ZPRE nt. sędziów ad hoc z 10 października 2011 r., AS/Jur (2011) 36.
[13] Podsumowanie standardów znaleźć można w dokumencie przygotowanym przez Sekretariat ZPRE z 27 października 2011 r., AS/Jur/Inf (2011)02 rev 4.### br br ###

*Autorka jest analitykiem w INPRIS (INPRIS – Instytut Prawa i Społeczeństwa, prawniczy think tank).
W ramach projektu „Przejrzyste wybory sędziów i rzeczników” INPRIS przygotowuje propozycje rozwiązań systemowych obejmujących kryteria i procedury wyborcze dotyczące kandydatów do poszczególnych instytucji, w tym m.in. sędziów ETPC.