Prof. Ewa Łętowska, pierwszy polski Rzecznik Praw Obywatelskich, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w latach 2002-2011

Domniemanie konstytucyjności towarzyszy każdej ustawie, ale nie wiąże TK, gdy ten ma ją kontrolować. Wagi nie da się ważyć na niej samej, a wyrzec się ważenia nie można, bo to by znaczyło sprzeniewierzenie się konstytucyjnym kompetencjom (obowiązek wykonywania) i zadaniom trybunału. (…)

Artykuł 197 [konstytucji] określa tryb, czyli „jak”. Ale art. 195 ust. 1 konstytucji mówi, że sędziowie w sprawowaniu urzędu podlegają tylko konstytucji. To jest przepis, który mówi o tym „co”. Ważniejsze jest „co” niż służebne mu „jak”. (…)

Trybunał Konstytucyjny ma obowiązek wykonywania kontroli konstytucyjności jako trzecia władza (art. 10 ust. 2 mówi, że trybunał razem z sądami jest władzą sądowniczą). Władza konstytucyjna ma też konstytucyjny obowiązek wykonywania swych zadań. TK musiał skontrolować ustawę naprawczą. Nie mogąc (zob. wyżej) stosować jej trybu, zrobił to, co musiał i na co mu zezwalała (art. 195) sama konstytucja. I nie jest to wyrok nieistniejący (tej kategorii w ogóle nie zna konstytucja, z uwagi na konstrukcję monopolu kontroli konstytucyjności przez judykatywę). Nie jest to też żadna opinia wydana na spotkaniu nieformalnym. (…)

Wyrok jest ważny i obowiązuje powszechnie (art. 190 ust. 1). Publikacja wyroku nie jest warunkiem jego „obowiązywania”. To, że stwierdzono w nim konstytucyjność lub niekonstytucyjność, jest wiadome od momentu jego wydania i odczytania przez trybunał. Publikacja jest potrzebna po to, aby zrobić porządek w systemie pisanych źródeł prawa, bo przecież ów wyrok znosi obowiązywanie ustawy.

Czy brak publikacji wyroku TK uniemożliwia jego stosowanie w praktyce?

Dla organów administracji, notariuszy, zwykłych ludzi w praktyce tak. Inaczej jest z sądami. (…) Artykuł 178 konstytucji mówi, że sędziowie w sprawowaniu swego urzędu (a więc działając jako sądy) podlegają tylko konstytucji oraz ustawom. Funkcjonariusze administracji (rządowej i samorządowej) nie mają takiej „własnej” normy, zezwalającej im na bezpośrednie stosowanie konstytucji

Sędziowie Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego podjęli (26 i 27 kwietnia) uchwały o tym, że nieogłoszone w dzienniku urzędowym wyroki TK są dla sądów wiążące. To rebelia?