Obowiązujące w Polsce unormowania ustawowe dotyczące zrzeszania się w związkach zawodowych są niezgodne z konstytucją – stwierdził Trybunał Konstytucyjny.

2 czerwca 2015 r. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych dotyczący zasad tworzenia związków zawodowych.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że:

1. art. 2 ust. 1 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych w zakresie, w jakim ogranicza wolność tworzenia i wstępowania do związków zawodowych osobom wykonującym pracę zarobkową niewymienionym w tym przepisie, jest niezgodny z art. 59 ust. 1 w związku z art. 12 konstytucji,

2. art. 2 ust. 2 ustawy powołanej w punkcie 1 jest niezgodny z art. 59 ust. 1 w związku z art. 12 konstytucji,

3. art. 2 ust. 5 ustawy powołanej w punkcie 1 jest zgodny z art. 59 ust. 1 w związku z art. 12 konstytucji oraz z art. 2 Konwencji (nr 87) dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw związkowych, przyjętej w San Francisco dnia 9 lipca 1948 r.

Ponadto Trybunał Konstytucyjny postanowił umorzyć postępowanie w pozostałym zakresie.

Wnioskodawca zakwestionował przepisy ustawy o związkach zawodowych przyznające określonym podmiotom prawo do tworzenia i wstępowania do związków zawodowych. Zdaniem OPZZ przepisy ustawowe wyłączają możliwość zrzeszania się w związkach zawodowych przez osoby wykonujące pracę zarobkową na innej podstawie niż stosunek pracy. W opinii wnioskodawcy, takie ograniczenie jest sprzeczne z konstytucyjnymi gwarancjami wolności zrzeszania się w związkach zawodowych (art. 12 i art. 59 ust. 1 konstytucji). Niezgodne jest również z Konwencją (nr 87) Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącą wolności związkowej i ochrony praw związkowych, deklarującą wolność zrzeszania się w związkach zawodowych wszystkich pracowników niezależnie od formy świadczenia pracy.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że obowiązujące w Polsce unormowania ustawowe dotyczące zrzeszania się w związkach zawodowych są niezgodne z konstytucją. Trybunał zaznaczył, że wolność zrzeszania się zakłada podejmowanie wspólnych działań w ramach określonej struktury organizacyjnej, stosownie do celów wyznaczonych przez tych, którzy się zrzeszają. Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych stanowi część ogólniejszej wolności zrzeszania się i jest ukierunkowana na osiągnięcie konkretnego celu. Jest nim ochrona interesów osób zatrudnionych w sprawach dotyczących stosunku pracy. Związki zawodowe wyposażone są w instrumenty prawne umożliwiające rozwiązywanie problemów zaistniałych w relacjach takich osób z pracodawcami oraz ich organizacjami (m.in. prawo do  rokowań, zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień oraz organizowania strajków pracowniczych i innych form protestu).