Komunikat z 31 marca 2016 r. w sprawie trybu prac przygotowawczych do wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego po przeprowadzeniu rozprawy.

 W związku z – występującymi w debacie publicznej − istotnymi nieporozumieniami dotyczącymi trybu prac przygotowawczych do wydania wyroku po przeprowadzeniu rozprawy[1], z upoważnienia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego, Biuro TK przedstawia poniższe informacje.

 Akty prawne kształtujące przebieg prac przygotowawczych do wydania wyroku przez Trybunał Konstytucyjny

Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 293)[2],

Uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 września 2015 r. w sprawie Regulaminu Trybunału Konstytucyjnego (M.P. poz. 823)[3],

Uchwała Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 września 2015 r. w sprawie statutu Biura Trybunału Konstytucyjnego (niepubl.)[4].

 Cechy postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym

Trybunał Konstytucyjny jest sądem prawa. Nie orzeka w sprawach indywidualnych (cywilnych, karnych), lecz rozstrzyga o hierarchicznej zgodności aktu normatywnego (najczęściej przepisu ustawy) z przepisem Konstytucji. Wyroki Trybunału Konstytucyjnego wykazują podobieństwo do uchwał abstrakcyjnych powiększonych składów Sądu Najwyższego albo Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Trybunał Konstytucyjny nie orzeka z urzędu, a tylko z inicjatywy upoważnionych podmiotów. Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym prowadzi się – zgodnie z ustawą – w formie pisemnej, co determinuje technologię pracy zarówno w sferze intelektualnej, jak i technicznej. Podstawowymi dowodami są bowiem zarzuty konstytucyjne wnioskodawcy, pytającego sądu albo skarżącego obywatela oraz argumenty przedstawione w pisemnych stanowiskach pozostałych uczestników postępowania (w wypadku pytania prawnego Trybunał Konstytucyjny dysponuje ponadto aktami indywidualnej sprawy toczącej się przed sądem). Dowody te są jawne i publicznie dostępne (stanowiska są publikowane na stronie internetowej), a postępowanie ma charakter deliberacyjny – polega na rozważeniu i skonfrontowaniu ze sobą stanowisk wszystkich uczestników postępowania, w kontekście wiedzy fachowej Trybunału Konstytucyjnego.

Z tych powodów, sposób prowadzenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym jest zbliżony do postępowań prowadzonych w innych sądach konstytucyjnych i międzynarodowych, nie zaś do postępowań przed sądami rozstrzygającymi konkretne sprawy indywidualne.

 Rozpoznanie merytoryczne spraw[5], stanowiska uczestników postępowania

Prezes TK − po skierowaniu wniosku (pytania prawnego, skargi konstytucyjnej) do rozpoznania i wyznaczeniu składu orzekającego − zawiadamia wszystkich uczestników postępowania (w zależności od sprawy: Sejm, właściwego ministra, Prokuratora Generalnego, Radę Ministrów, Senat, Prezydenta RP, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka) o przekazaniu wniosku do rozpoznania, doręcza jego odpisy i zwraca się o zajęcie stanowiska w sprawie w określonym terminie. Ponadto, w toku postępowania, przewodniczący składu orzekającego może zwrócić się do innych organów lub podmiotów (np. organizacji lub placówek naukowych) o zajęcie stanowiska w sprawie oraz zasięgnąć informacji co do wykładni określonego przepisu prawa w orzecznictwie sądowym; może też zasięgnąć opinii ekspertów i powołać biegłego (biegłych).