Liczba i skala think tanków w Brukseli żadną miarą nie może równać się z warunkami w Waszyngtonie. Co zastanawiające, pomiędzy think tankami brukselskimi właściwie nie toczy się żadna intrygująca, kontrowersyjna debata, a efekty pracy tych organizacji rzadko świadczą o twórczym procesie myślowym, zwłaszcza jeśli chodzi o strategiczne pytania o przyszłość Europy. Pojawienie się kilka lat temu fundacji powiązanych z europejskimi ugrupowaniami politycznymi trochę ożywiło sytuację, ponieważ do zadań tych instytucji należy polityczny PR i próba wyróżnienia się na tle konkurentów. Niemniej, w porównaniu ze sceną waszyngtońską, gdzie think tanki prezentują całe spektrum opinii i nieustannie poszukują świeżych, gorących tematów, Bruksela sprawia wrażenie pozbawionej wyobraźni. Wydaje mi się, że są ku temu dwa powody.

Po pierwsze, jak już wspomniałem wcześniej, w odróżnieniu od świata anglosaskiego kultura think tanków w kontynentalnej Europie jest stosunkowo młoda, bo sięga w najlepszym razie kilku dziesięcioleci. Poważniejszym problemem jest jednak fakt, że wiele społeczeństw na kontynencie albo nie ma żadnych tradycji prowadzenia cywilizowanych sporów politycznych, albo są one bardzo słabe. Do tej kategorii bez wątpienia należą Niemcy i większa część Europy Środkowej. Ale nawet francuski dyskurs publiczny – mimo osiągnięć Woltera – jest mniej dowcipny i błyskotliwy niż w Wielkiej Brytanii lub Stanach Zjednoczonych. Największą przeszkodą jest jednak fakt, że na kontynencie think tanki mają ograniczony kontakt z decydentami. Po prostu tych organizacji nikt nie traktuje poważnie. To oznacza, że ich wpływ jest ograniczony, a jakość pracy słabsza, bo rzadko zderza się z polityczną rzeczywistością i myśleniem w kategoriach prawdziwej polityki.