W europejskiej debacie uczestniczą trzy rodzaje think tanków: rządowe, partyjne i prywatne.

Jaka jest rola think tanków i ekspertów we współczesnej Europie? Czyj głos liczy się w debacie o przyszłości Europy i przyszłym kształcie Unii Europejskiej? Zanim odpowiem na te pytania, proponuję przyjrzeć się najpierw think tankom istniejącym w Europie, tym działającym w samej Brukseli i toczącej się tam debacie o przyszłości kontynentu, a na koniec omówić kilka najnowszych przykładów wkładu think tanków w te dyskusje.

Organizacje typu think tank we współczesnym rozumieniu tego terminu zaczęły się tworzyć po I wojnie światowej. Pojawiło się zapotrzebowanie na instytucje, pod których egidą eksperci mogli debatować i analizować politykę w sposób akademicki, rekomendować konkretne rozwiązania i rozmawiać o tych propozycjach z decydentami – czy to rządowymi, czy parlamentarnymi. Londyński Royal Institute for International Affairs (Królewski Instytut Spraw Międzynarodowych) – znany też pod nazwą Chatham House – był pierwszą instytucją tego typu; drugą w kolejności był Council on Foreign Relations (Rada ds. Stosunków Zagranicznych) w Nowym Jorku. Dlatego właśnie u zarania swojego istnienia think tanki cechował – i w pewnym sensie ciągle cechuje – typowo anglosaski rys.

Po zakończeniu II wojny światowej nastąpił kolejny etap rozwoju tych organizacji. W Santa Monica, w pobliżu Los Angeles, w 1946 roku z inicjatywy amerykańskich sił powietrznych powstała RAND Corporation, która – skupiając się na badaniach i rozwoju – silnie polegała na badaniach empirycznych, także matematycznych, do analizy i prognozowania wydarzeń politycznych.

W Europie kontynentalnej rozkwit think tanków przypadł na lata sześćdziesiąte i siedemdziesiąte. Wiodący berliński think do spraw stosunków międzynarodowych – Stiftung Wissenschaft und Politik – został założony w 1964 roku przez nieco buntowniczego byłego szefa wywiadu RFN, którego zainspirowała wizyta w RAND w Stanach Zjednoczonych. W 1979 roku powstał w Paryżu Institut français des relations internationales (Francuski Instytut Stosunków Międzynarodowych). Podobne instytucje, silne powiązane z rządami, istnieją w prawie wszystkich krajach członkowskich UE.