V. UWAGI KOŃCOWE

Dokonując porównania polskiego modelu administracji wyborczej z przedstawionymi przykładami innych państw, należy zgodzić się z tezami Andrzeja Sokali oraz Andrzeja Szmyta wysoko oceniających przemiany w tym zakresie. Funkcjonująca od 1991 r. Państwowa Komisja Wyborcza, w skład której wchodzą przedstawiciele trzech najważniejszych sądów (Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Na­czelnego Sądu Administracyjnego) jest niewątpliwie fundamentem przeprowadzania wolnych i uczciwych wyborów. Brak zaufania do organów rządowych wynikający z doświadczeń wyniesionych z II Rzeczypospolitej oraz okresu PRL sprawił, że — tak jak w większości państw Europy Środkowo-Wschodniej — decydenci zdecydowali się na wybór niezależnego modelu administracji wyborczej. Podobne wnioski wycią­gnęły władze państw, które wcześniej musiały doświadczyć rządów autorytarnych lub totalitarnych, a drogę do transformacji systemowej torowały w nich wolne wybo­ry (np. RPA). Współpraca obywateli w obwodowych i terytorialnych komisjach wy­borczych oraz władzy sądowniczej w okręgowych i rejonowych komisjach wybor­czych, połączona z monitoringiem przeprowadzanym przez mężów zaufania i międzynarodowych obserwatorów, stanowi optymalne rozwiązanie systemowe.

Od momentu przeprowadzenia pierwszych wolnych i demokratycznych wyborów w III RP uczciwość procedury wyborczej i — co z tym związane — niezależność oraz skuteczność administracji wyborczej nie była kwestionowana. Jednak tygodniowe oczekiwanie na ostateczny wynik wyborów samorządowych w 2014 r. sprawiło, że Państwowa Komisja Wyborcza stała się obiektem politycznych ataków, co w konse­kwencji doprowadziło do rezygnacji wszystkich członków PKW oraz szefa Krajowe­go Biura Wyborczego z pełnienia funkcji. To wydarzenie bez precedensu w historii administracji wyborczej w Polsce wymaga wprowadzenia pewnych rozwiązań mają­cych na celu usprawnienie procedury przeprowadzania elekcji, co jednak nie może od­bywać się kosztem zmniejszenia autonomii organów wyborczych. Oceniając działal­ność organów wyborczych, należy wziąć pod uwagę, że w tego typu przedsięwzięcia zaangażowanych jest ponad 250 tys. osób, a zatem przypadki występowania niepra­widłowości będą się zdarzały, m.in. ze względu na niejasność przepisów prawa, błę­dy członków komisji czy problemy techniczne. PKW pozbawiona jest możliwości wpływania na przepisy prawa powszechnie obowiązującego, a za przygotowanie stro­ny organizacyjnej wyborów odpowiedzialne są Krajowe Biuro Wyborcze oraz właści­we organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego. Odnośnie do czynnika ludzkiego, przedstawiciele doktryny wielokrotnie wskazywali, iż należy wprowadzić minimalne wymogi — wieku, wykształcenia, braku karalności, etyczne — wobec członków obwodowych i terytorialnych komisji wyborczych, czego dobry przykład stanowi Hiszpania. Dlatego należy uznać obecność sędziów w organach administracji wyborczej za element gwarantujący jej profesjonalizm oraz niezależność, ze względu na zawarte w Konstytucji RP gwarancje niezawisłości władzy sądowniczej.
Przegląd Sejmowy 6/2014