Prokuratorzy, mając na względzie zasadę legalizmu oraz zasadę trafnej reakcji karnej, dążą do wykorzystania wszelkich informacji zebranych w toku czynności operacyjno-rozpoznawczych, z kolei sądy niezwykle ostrożnie podchodzą do tego typu materiałów. Jakie są zasady dopuszczalności pozyskiwania informacji z czynności operacyjnych na użytek postępowania karnego, a następnie ich procesowego wykorzystania? - pisze dr Paweł Czarnecki w 21 wydaniu kwartalnika "Na wokandzie".

Pojęcie czynności operacyjno-rozpoznawczych nie zostało zdefiniowane w aktualnie obowiązujących przepisach. Nie zmienia tego nawet fakt, że kompetencję do prowadzenia takich czynności przewidziano w przepisach aż dziewięciu ustaw regulujących zadania 11 służb, tj. policji, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Wywiadu Skarbowego, Żandarmerii Wojskowej, Służby Celnej oraz Biura Ochrony Rządu. W każdej z tych ustaw zamieszczono szereg możliwych czynności nakierowanych na realizację zadań właściwych danej służbie, nie sposób jednak doszukać się jakiejkolwiek systematyki w podziale kompetencji między nimi. Przykładowo, w wymienionych ustawach wymienia się odmienne przesłanki stosowania poszczególnych czynności operacyjno-rozpoznawczych. Znacznie bardziej brzemienne w skutki są jednak różnice w zakresie katalogu przestępstw, w przypadku których dopuszcza się prowadzenie poszczególnych czynności – co powoduje praktyczne trudności związane z dopuszczalnością wykorzystania tak pozyskanych materiałów w postępowaniu karnym.

Pod pojęciem czynności operacyjno-rozpoznawczych należy generalnie rozumieć wyraźne określone w ustawie niejawne działania wyspecjalizowanych służb i organów państwowych, których celem jest: wykrywanie negatywnych zjawisk godzących w porządek publiczny i bezpieczeństwo publiczne, identyfikacja grup i środowisk przestępczych, ustalanie źródeł dowodowych, zabezpieczanie środków dowodowych i przeprowadzanie dowodów podlegających wykorzystaniu w procesie karnym, pozyskiwanie podmiotów współpracujących z organami ścigania oraz ujawnianie okoliczności sprzyjających popełnianiu czynów nieakceptowanych społecznie. W takim ujęciu, czynnościami operacyjnymi będą: kontrola operacyjna (kontrolowanie treści korespondencji, kontrolowanie zawartości przesyłek, stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie – w szczególności obrazu, treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych przy pomocy sieci telekomunikacyjnych), zakup kontrolowany, przesyłka niejawnie nadzorowana, wywiad, obserwacja, gra operacyjna, działalność tajnego agenta policji, inwigilacja i infiltracja środowiska przestępczego, rozpracowywanie operacyjne oraz wiele innych.

Standard konstytucyjny

Zgodnie z art. 47 Konstytucji RP, każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym. Wskazane prawo do prywatności należy rozumieć niezwykle szeroko – w szczególności dotyczy to najbardziej istotnej emanacji tego prawa, jakim jest autonomia informacyjna. W utrwalonym orzecznictwie TK autonomia informacyjna oznacza samodzielne decydowanie o ujawnianiu innym informacji dotyczących swojej osoby, jak również prawo do kontrolowania tych informacji, jeżeli znajdują się w dyspozycji innych podmiotów. Ponadto, w art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji RP wyraźnie wskazano, że nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby, a władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać informacji o obywatelach innych niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.