Orzecznictwo NSA nie jest natomiast jednolite w kwestii stosowania wyroków aplikacyjnych, w których Trybunał, orzekając o niezgodności z Konstytucją, rozstrzyga dodatkowo o wpływie tej niezgodności na stosowanie prawa, np. gdy w sentencji wyroku wyłączy wprost wsteczne działanie niekonstytucyjnego przepisu (np. wykluczy możliwość zwrotu podatku uiszczonego na podstawie przepisu uznanego za niekonstytucyjny). Jak zauważa prof. dr hab. Janusz Trzciński, sędzia NSA, istnieją wątpliwości co do istnienia podstaw do wznowienia postępowania po wydaniu przez TK wyroku aplikacyjnego. – Sądy mogą sobie oczywiście poradzić, ale problem zasadniczo nie jest rozwiązany z punktu widzenia spójności prawa – mówi prof. Trzciński.

Odroczenie utraty mocy

Najbardziej zauważalna różnica między stanowiskiem NSA a SN wyraża się w odmiennym traktowaniu wyroków TK odraczających utratę mocy obowiązującej przepisu uznanego za niekonstytucyjny. Jak zauważa dr Sułkowski, z jednej strony przepis nadal obowiązuje i ma być stosowany, z drugiej – z uwagi na uprawnienie do wznowienia postępowania – obalenie domniemania konstytucyjności może prowadzić do odmowy jego stosowania.

SN z reguły stoi na stanowisku, że do czasu, aż przepis nie straci mocy obowiązującej, sądy muszą go stosować. W uchwale z 3 lipca 2003 r. (III CZP 45/03) SN stwierdził, że określenie późniejszej daty utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego nie może być tłumaczone inaczej, niż jak jego pozostawienie przez oznaczony czas w porządku prawnym. To oznacza – według SN – że Trybunał, mimo stwierdzenia niezgodności aktu z przepisami wyższego rzędu, działając w granicach kompetencji, utrzymuje w mocy normę prawną. W przeciwnym razie podważałoby to sens odroczenia, a więc i sens art. 190 ust. 3 Konstytucji, na co dodatkowo SN zwrócił uwagę w uchwale z 23 stycznia 2004 r. (III CZP 112/03). Zdaniem SN, „za prospektywnym działaniem wyroku Trybunału przemawia także potrzeba zapobieżenia powstaniu luki w prawie procesowym cywilnym”.

O tym, jakie skutki ma odroczenie mocy obowiązującej przepisu na wznowienie postępowania, SN przesądził we wspomnianej uchwale z 17 grudnia 2009 r. (III PZP 2/09). Według SN, orzeczenie TK stwierdzające w sentencji niezgodność z Konstytucją określonej wykładni aktu normatywnego, które nie powoduje utraty mocy obowiązującej przepisu, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania przewidzianej w art. 401[1] k.p.c.