Spoglądając na historię komunizmu w państwach tzw. bloku wschodniego doskonale widać elastyczność, z jaką posługiwano się środkami nadzwyczajnymi, a co za tym idzie bardziej wzmożone i swobodne używanie organów bezpieczeństwa. Uwagi formułowane przez Lenina i Dzierżyńskiego w okresie łagodzenia terroru – o stałej gotowości do powrotu do bardziej zdecydowanych działań w walce z tzw. kontrrewolucją – nie pozostały gołosłowne. Większe kryzysy polityczne w krajach kontrolowanych przez ZSRS pacyfikowane były siłowo za pomocą „bezpieki” i wojska. Celowościowy aspekt działania wpisany był na trwałe w logikę systemu. Wydarzenia w Niemczech (1953), na Węgrzech (1956), w Czechosłowacji (1968) oraz w Polsce (poznański czerwiec 1956, grudzień 1970, czy stan wojenny) ukazują wyraźnie sposób działania, ale przede wszystkim myślenia spadkobierców Lenina.

Kolejnym ważnym aspektem są działania skrytobójcze, do których władze komunistyczne sięgały w sposób całkowicie pozaprawny. Przywołując opinie Andrzeja Paczkowskiego można zauważyć, iż system komunistyczny w Polsce był „zawsze przestępczy, nie przestrzegał norm prawa międzynarodowego, ale nawet własnej konstytucji i był zawsze gotów do użycia siły (…) na skalę masową”[25]. Należy jednak pamiętać, iż kategoria przestępcza w tym rozumieniu nie istniała w perspektywie leninowskiej, odnoszącej się do zakładanych praw dialektyki marksistowskiej, stanowiących jedyną legitymizację dla działań politycznych. W tym względzie dostrzegalne jest zasadnicze napięcie pomiędzy państwem a rewolucją, pojęciami niedającymi się zasadniczo pogodzić w dłuższej perspektywie; natomiast wszelka próba symbiozy tych dwóch pojęć oddaje wszechwładny instrument państwa na użytek ideologii.  Tej symbiozy nie potrafi dokonać ideolog rewolucji, ale technik rewolucji, który potrzebuje „policji politycznej” pilnującej nie tylko społeczeństwa, ale i aparatu władzy, skłonnego ze swej natury do skostnienia i stabilizacji, cech nieodpowiadających zadaniu, jakim jest „skok do królestwa wolności”.

Jak niemal w każdym obszarze działania systemu komunistycznego, tak i w sferze bezpieczeństwa wewnętrznego widoczne są zasadnicze różnice występujące pomiędzy aparatem państwowym a sowiecką biurokracją rewolucyjną. To napięcie nieprzekraczalne na gruncie teorii miało swoje przełożenie na obszar praktyki. Stąd analiza polityki komunistycznej w systemie wewnętrznym, jak i w relacjach międzynarodowych ukazuje zasadniczą niemożność zastosowania tradycyjnych instrumentów politologicznych w opisie komunistycznego państwa i konieczność stosowania perspektywy sowietologicznej, natomiast w badaniach historycznych uwidacznia wymóg uwzględnienia doktrynalnego uzasadnienia sowieckiego państwa.