W wielu badaniach pedagogicznych z kolei zauważa się, że polski system edukacji jest w tej chwili mechanizmem reprodukującym zróżnicowanie społeczne poprzez coraz bardziej drastyczne podziały na lepsze i gorsze szkoły. Jeżeli nie weźmie się pod uwagę tego aspektu, to cała dyskusja o edukacji jako wehikule rozwoju demokracji traci sens. Nie spotkałem się przynajmniej w głównych mediach z tego typu refleksją, natomiast pełno jest rozważań, ile godzin powinien pracować nauczyciel, czy wójt będzie miał dość pieniędzy na oświatę itd. Są to na pewno ważne kwestie, ale wyłącznie wtedy, jeżeli odnoszą się do generalnych celów edukacji.

Jedynym chyba głośnym przejawem nieinstrumentalnego traktowania edukacji były protesty środowisk konserwatywnych wobec planów ograniczania nauki historii. Mimo ewidentnych politycznych motywacji, był to przynajmniej głos wskazujący, że edukacja jest czymś więcej niż jedynie przygotowaniem do wykonywania określonej pracy.

Czy jesteśmy skazani na pogrążanie się w postdemokracji? Myślę, że wciąż jeszcze nie jest to przesądzone, ale zbliżamy się niebezpiecznie blisko granicy, od której nie będzie już odwrotu.

*Prof. Leszek Koczanowicz – filozof polityki i psycholog, pracuje w SWPS we Wrocławiu

Instytut Obywatelski