Dr Borecki nadaje więc praktykom dyskursywnym znaczenie równe działaniom na mocy prawa i autorytetu. Z pewnością jest to przesada. Podobnie jak niektóre diagnozy właściwe nie prawnikowi, ale socjologowi, np. te o publicznym wizerunku Kościoła i kształcie katolicyzmu w kraju zależnym od Radia Maryja czy stygmatyzacji, której poddawani są uczniowie nieuczęszczający na religię albo o teokratycznych wyobrażeniach hierarchów (z powołaniem się na autorytet tekstu Leszka Kołakowskiego z roku… 1991) lub o charakterystyce mentalności z poprzedniej epoki, warunkującej wzajemne stosunki. Niekiedy pewnych rzeczy raport nie zauważa, jak np. tego, że kościelne stwierdzenie nieważności małżeństwa nie skutkuje cywilnym rozwodem (co jest obecne w innych konkordatach).

Jednak poza kwestiami szczegółowymi, jak chociażby związanymi z krytyką sposobu wprowadzenia i funkcjonowania instytucji kapelana do służb mundurowych, w dokumencie ISP fundamentalna jest – wskazana już, a prawnie niezabezpieczona – duża zależność instytucji kościelnej od finansów, które zdobywa od państwa. Tymczasem konkordat traktowany jest zwykle po macoszemu i żadna z jego stron, wskazuje dr Borecki, nie ma zwyczaju ani odnoszenia się, ani powoływania na autorytet umowy.

Nie ulega jednak wątpliwości, że państwo i Kościół muszą tej publikacji przyjrzeć się nie tylko polemicznie. Raport daje bowiem szansę na spokojną debatę stron i uporządkowanie bałaganu, na którym stracić może przede wszystkim Kościół. Gdyby bowiem – przykładowo – państwo zawiesiło konkordat, możliwe jest, że lekcje religii stracą miejsce w szkole.

*Tomasz Ponikło – dziennikarz, socjolog, autor książek, ostatnio: „Szachy ze Złym”, Więź 2012.

Instytut Obywatelski