Nuncjatura Apostolska w Warszawie. Foto: Wikimedia Commons

W ramach projektu Obywatel – Religia - Państwo Instytut Spraw Publicznych zorganizował cykl debat dotyczących relacji państwa polskiego z Kościołem katolickim. Zwieńczeniem projektu była ostatnia debata, która odbyła się 18 września 2013 roku w barStudio w Warszawie. Uczestnicy i uczestniczki starali się odpowiedzieć na pytanie, gdzie powinna przebiegać granica wzajemnego wpływu Kościoła katolickiego i państwa.

Do debaty zaprosiliśmy O. Tomasza Dostatniego, dominikanina, publicystę i duszpasterza inteligencji. Naprzeciw Ojca Dostatniego usiadł prof. Jan Hartman – filozof i etyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W debacie wziął udział też dr Jacek Kucharczyk, szef Instytutu Spraw Publicznych oraz prof. Mirosława Grabowska, socjolożka, dyrektor CBOS-u.Młodsze pokolenie reprezentowała publicystka: Anna Dryjańska z Fundacji Feminoteka. Planowo towarzyszyć jej miała Marta Brzezińska-Waleszczyk, publicystka Frondy i Rzeczpospolitej, jednak z powodu choroby musiała zrezygnować z uczestnictwa w wydarzeniu. Spotkanie poprowadziła Ewa Wanat, redaktorka naczelna RDC.

Na początku debaty moderatorka Ewa Wanat nawiązała do czasów PRL, gdy tylko w kościołach możliwe było wytworzenie swego rodzaju alternatywnej przestrzeni, niezależnej od politycznych wpływów, w której ludzie mogli się spotykać, dyskutować, realizować artystycznie, budować ruch oporu wobec komunistycznej władzy. To sprawiło, że Kościół odgrywał niewątpliwie ważną rolę w procesie transformacji ustrojowej. Jednak, jak wskazała redaktorka, minęło już ponad 20 lat i polskie społeczeństwo zaczyna zadawać sobie na nowo pytania o kształt polskiej demokracji, kapitalizmu, a także stosunków państwa z Kościołem. Po tym krótkim wstępie moderatorka zwróciła się do panelistów i panelistek z tytułowym pytaniem o to, gdzie leży granica w relacjach państwa z Kościołem katolickim.

Jako pierwszy wypowiedział się profesor Jan Hartman, który podkreślił, że ta granica powinna przebiegać dokładnie tam, gdzie przebiega między państwem a każdą inną organizacją światopoglądową. Nawoływał do większego równouprawnienia wśród różnych wyznań w Polsce. Według niego politycy nie powinni faworyzować żadnej konkretnej opcji światopoglądowej, co wynika z polskiej konstytucji. Jednak ta zasada nie jest przestrzegana. Według profesora Polska nie jest suwerenna wobec Kościoła katolickiego, zaś to, że politycy, w tym prezydent, publicznie uczestniczą w uroczystościach religijnych, jest niedopuszczalne. Sam konkordat jest według niego upokorzeniem dla państwa polskiego. Z drugiej strony profesor uznał, że stosunki z Kościołem katolickim powinny wyglądać jak stosunki dyplomatyczne z innym państwem, gdyż owa instytucja nie jest „polskim kościołem”, lecz jest w pełni zależna od państwa Watykan. Hartman kilkakrotnie podkreślił, że kłamie ten, kto mówi, że Polska nie jest państwem klerykalnym i nie dostrzega jak przedstawiciele Kościoła katolickiego bezprawnie wpływają na decyzje podejmowane przez polskich polityków. Ta wypowiedź spotkała się z silnym sprzeciwem profesor Grabowskiej i ojca Tomasza Dostatniego.