Zgodnie z konstytucją, ograniczenia prawa do informacji mogą nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach wartości – ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. Przesłanki ograniczenia prawa dostępu do informacji publicznej zostały uregulowane w art. 5 ustawy o dostępie do informacji publicznej; co istotne, organ odmawiając ujawnienia informacji, jest zobowiązany do wydania decyzji o odmowie udostępnienia, od której można się odwołać do organu wyższego stopnia oraz zaskarżyć ją do sądu administracyjnego.

„Taka weryfikacja nie występuje w przypadku dokumentów wytworzonych przez audytora wewnętrznego w trakcie prowadzenia audytu, innych niż plan audytu i sprawozdanie z wykonania planu audytu, gdyż te dokumenty, niezależnie od ich treści, zostały uznane przez ustawodawcę za niestanowiące informacji publicznej.”

Rzecznik argumentuje, że uniemożliwienie obywatelom dostępu do informacji dotyczących audytu stanowi poważną ingerencję w konstytucyjne prawo do informacji. W tym kontekście pojawia się pytanie, czy taka ingerencja nie narusza zasady proporcjonalności, zgodnie z którą regulacje prawne mogą być tworzone tylko wtedy, kiedy są rzeczywiście potrzebne i w taki sposób, by ingerencja w sferę statusu jednostki musi pozostawać w racjonalnej i odpowiedniej proporcji do celów, których osiągnięcie uzasadnia ograniczenie prawa lub wolności. W ocenie RPO, „przy przyjęciu, że celem regulacji była ochrona efektywności i rzetelności audytu oraz ochrona wrażliwych danych pozyskanych przez audytora, zastosowany przez ustawodawcę środek nie spełnia wymogu proporcjonalności, gdyż nie jest w stanie doprowadzić do zwiększenia rzetelności i efektywności audytu wewnętrznego.” Te cele można osiągnąć poprzez regulację, która nie będzie naruszać istoty prawa obywateli do informacji. Co więcej, udostępnianie obywatelom informacji dotyczących audytu (a więc poddanie ich społecznej kontroli) może wpłynąć na podniesienie jakości pracy audytorów. Rzecznik podkreśla, że jawność funkcjonowania organów administracji publicznej jest niezbędnym warunkiem eliminowania ewentualnych nieprawidłowości. W związku z tym, RPO wnioskuje, by Trybunał Konstytucyjny uznał unormowanie zawarte w art. 284 ustawy o finansach publicznych za niezgodne z konstytucją. (Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich)
Instytut Spraw Publicznych