II. DELIKTY I SANKCJE KONSTYTUCYJNE ORAZ ICH RODZAJE

1. Dwuczłonowa sprzężona koncepcja budowy norm konstytucyjnych

Pogląd, iż normy konstytucyjne nie zawierają sankcji, jest obecnie uzasadniany dwuelementową budową tych regulacji, które w większości składają się z hipotezy i dyspozycji. Przepisy ustawy zasadniczej w niewielu przypadkach zostały wyposażone w wyraźnie i bezpośrednio sformułowane sankcje (np. art. 107).  Brak jednoznacznie wskazanej sankcji w określonym przepisie wcale nie musi oznaczać, iż norma wynikająca z tej regulacji jest jej pozbawiona. Zgodnie z dwuczłonową sprzężoną koncepcją budowy norm sankcja może być zakodowana w innej jednostce redakcyjnej tekstu prawnego. Wykorzystanie tej koncepcji umożliwia zrekonstruowanie szeregu sankcji obejmujących swoim zakresem praktycznie wszystkie naruszenia norm konstytucyjnych. Jej istota sprowadza się do założenia, iż norma prawa składa się z dwóch reguł: sankcjonowanej i sankcjonującej [(H1→D)/(H2→S)]. Norma sankcjonowana (H→S) definiuje okoliczności i adresata oraz nakłada na niego obowiązek określonego zachowania się.

Norma sankcjonująca (H2→S) opisuje negatywne konsekwencje naruszenia obowiązku opisanego w normie sankcjonowanej. Hipoteza normy sankcjonującej (H2) typizuje okoliczności naruszenia dyspozycji normy sankcjonowanej, jej adresatem jest organ władzy publicznej, który orzeka w przedmiocie nałożenia sankcji. Ma ona charakter posiłkowy, hipotetyczny, tj. uruchamia się tylko w sytuacji naruszenia normy sankcjonowanej. Norma sankcjonowana i sankcjonująca nie muszą wynikać z jednego przepisu, mogą być rekonstruowane z różnych przepisów prawnych, znajdujących się w różnych aktach normatywnych, o różnej mocy prawnej. Norma sankcjonowana zawarta jest w przepisach konstytucji, natomiast norma sankcjonująca może wynikać z regulacji konstytucyjnych lub ustawowych. Jako przykład takiego sprzężenia można wskazać regulacje wynikające z art. 13, art. 188 pkt 4 Konstytucji i art. 44 ustawy o partiach politycznych.

Posłużenie się dwuelementową koncepcją budowy norm konstytucyjnych [H→D] często uniemożliwia odnalezienie sankcji za ich naruszenie. Natomiast wykorzystanie teorii norm dwuczłonowych sprzężonych daje możliwość nałożenia sankcji (jednej lub więcej) za naruszenie praktycznie każdej normy ustawy zasadniczej. W konstytucji znajdują się bowiem przepisy, które sankcjonują en bloc naruszenia jej postanowień. Pozostają one w sprzężeniu z poszczególnymi normami konstytucyjnymi i zostają (mogą zostać) uruchomione w sytuacji ich naruszenia.