2. Delikty konstytucyjne

W nauce prawa zaakceptowany jest pogląd, iż deliktem konstytucyjnym jest zawinione, chociażby nieumyślnie, naruszenie konstytucji bądź ustawy przez podmiot wymieniony w art. 198 ust. 1 i 2 Konstytucji (art. 1 i 2 ust. 3 ustawy o Trybunale Stanu), pozostające w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie urzędowania tego podmiotu. Dla potrzeb niniejszego opracowania przyjmuję nieco inną definicję deliktu konstytucyjnego. Jest to czyn zabroniony, który stanowi każde naruszenie przepisów ustawy zasadniczej, niezależnie od stopnia winy (może też być niezawiniony), dokonany przez organ władzy publicznej bądź jednostkę, której przepisy ustawy zasadniczej przyznają określone funkcje (kompetencje). Zachowanie stanowiące delikt może polegać zarówno na działaniu (np. wydanie przez organ władzy aktu normatywnego sprzecznego z konstytucją), jak również zaniechaniu (np. niewydanie przez parlament ustawy, której obowiązek uchwalenia wynika z przepisów konstytucji, wyroku TK lub wiążącego wyniku referendum ogólnokrajowego). Z naruszeniem norm konstytucyjnych przepisy prawa łączą dolegliwości, które zostaną wymierzone sprawcy. Istotne znaczenie ma tu związek między naruszeniem przepisów ustawy zasadniczej a przypisanymi mu konsekwencjami prawnymi (sankcjami). Zagadnienie winy nie ma kluczowego znaczenia i determinuje co najwyżej rodzaj sankcji, jaka może zostać zastosowana. W świetle powyższego deliktem konstytucyjnym będą w szczególności: uchwalenie przez Sejm ustawy niezgodnej z konstytucją, zaniechanie wydania ustawy, do uchwalenia której parlament jest zobligowany, naruszenie przez posła zakazów antykorupcyjnych oraz naruszenie przez organ władzy lub jego piastuna przepisów konstytucji w rozumieniu jej art. 198.

Różnica między powszechnie zaakceptowaną definicją deliktu a rozumieniem tego pojęcia, przyjętym na gruncie niniejszego opracowania, sprowadza się do kilku kwestii. Według powszechnie ustalonych standardów delikt konstytucyjny: 1) wiązany jest z odpowiedzialnością przed TS; 2) musi być czynem zawinionym; 3) może być popełniony tylko przez osoby fizyczne pełniące funkcje publiczne, wskazane w art. 198 Konstytucji; 4) łączy się z sankcjami opisanymi w ustawie o TS. W rozumieniu przyjętym w niniejszym opracowaniu delikt konstytucyjny: 1) związany jest ze wszystkimi naruszeniami konstytucji i wszelkimi rodzajami odpowiedzialności; 2) nie musi być zawiniony; 3) może być popełniony przez każdy organ władzy publicznej, w tym również kolegialny; 4) łączy się z bardzo różnorodnymi rodzajami sankcji wskazanymi zarówno w konstytucji, jak i ustawach zwykłych.