Problematyka legitymacji podmiotów uprawnionych do inicjowania hierarchicznej kontroli norm w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym wiąże się ściśle z samą istotą takiej kontroli - pisze dr Marcin Stębelski w 2 numerze Przeglądu Sejmowego. Tekst dr. Stębelskiego OK publikuje bez odsyłaczy i przypisów, dostępnych w wydaniu sejmowym.

Przyznanie Trybunałowi kompetencji do orzekania w sprawach wymienionych w art. 188 Konstytucji idzie bowiem w parze z jednoczesnym wyłączeniem możliwości podejmowania przez ten organ kontroli konstytucyjności zarówno z urzędu, jak i z własnej inicjatywy (zasada skargowości). Oznacza to, że istniejący model kontroli norm ukształtowany jest w zasadniczym stopniu przez to, jakim podmiotom oraz w jakim zakresie przysługuje możliwość uruchomienia postępowania przed TK. Stanowi to jedyne tak istotne ograniczenie dla samego Trybunału, który nawet w sytuacjach potencjalnie wymagających przeprowadzenia hierarchicznej kontroli konstytucyjności prawa może podjąć jakiekolwiek działania wyłącznie z inicjatywy uprawnionego podmiotu oraz w zakresie przez ten podmiot wskazanym.

W ten sposób wykorzystanie bardzo znaczących uprawnień TK jako sądu prawa podlega swoistej kontroli ze strony podmiotów, które — w pewnym stopniu — decydują o tym, czy i w jakim zakresie organ ten dokona oceny konstytucyjności norm.

Dalsza analiza dotyczy uprawnienia przyznanego organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego, które — działając na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji — mogą żądać wszczęcia postępowania przed TK w sprawie abstrakcyjnej kontroli norm. Biorąc pod uwagę samą istotę tego uprawnienia, najbardziej adekwatne wydaje się posługiwanie — w tym kontekście — pojęciem legitymacji ograniczonej. Zagadnienie to chciałbym omówić odnosząc się — w pierwszej części opracowania — do wybranych okoliczności wyznaczających normatywny kontekst, w jakim funkcjonuje prawo określone w art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji. Kontekst ten wynika częściowo z pozycji ustrojowej samorządu terytorialnego (pkt 1). Wiąże się także z faktem konstytucjonalizacji uprawnienia przyznanego organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego (pkt 2) oraz sposobem ujęcia tego uprawnienia w tekście Konstytucji (pkt 3). Wyznaczają go: sam cel procedury kontroli konstytucyjności realizowanej przez TK (pkt 4) oraz przedmiotowe ograniczenie legitymacji procesowej organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego (pkt 5). W drugiej części opracowania nawiązuję do niektórych praktycznych aspektów związanych z inicjowaniem postępowań na podstawie art. 191 ust. 1 pkt 3 Konstytucji.