Chwilowo tak jest, bo wybory. Dominuje świadomość sceny. Scena jest wszędzie. Ciekawe co z tego wyniknie dla państwa?

Jana Nowaka – Jeziorańskiego niepokoiło pewne konkretne zagrożenie ze strony polskiej prawicy – instrumentalne wykorzystywanie i podsycanie ksenofobii dla celów wyborczych. Księdza Józefa Tischnera niepokoiła skłonność prawicy do politycznego wykorzystywania religii i Kościoła. Nazywał to tendencją do „ukościelnienia: państwa. Obaj wybitni patrioci i wysokiej klasy intelektualiści nie żyją. Ale żyją Ich obawy. I coraz bardziej wyraziste są powody tych obaw. Demokracja jest to jedynie forma społecznych zachowań. Tym razem może ona prowadzić do zupełnie nowej fazy przebudowy państwa.

Zmiany w przestrzeni wartości i symboli

Bardzo ważne są w tym wszystkim symbole, ponieważ dla poszczególnych ludzi stanowią rację angażowania się w sprawy ogółu. To one określają najważniejsze cele i nadają sens czynom, które do ich realizacji prowadzą. NARÓD, BÓG, OJCZYZNA, SPRAWIEDLIWOŚĆ, WOLNOŚĆ – to są słowa, które dla polityków są narzędziami. Mają prowadzić ludzi do działania tak, jakby ono było bezpośrednim następstwem wartości symbolicznych. Stwarza to w wyborcach bardzo daleko idące poczucie odpowiedzialności. Tu już nie chodzi o podatki czy ubezpieczenia społeczne, ale o SPRAWIEDLIWOŚĆ DZIEJOWĄ, HONOR NARODOWY, WOLĘ BOSKĄ. Sfera wysokich symboli jest niebezpiecznym narzędziem do kształtowania rzeczywistości. Zwłaszcza dla i tych, którzy za jej kształt odpowiadają. Wyborca może czuć, że odmawiając wzniosłemu kandydatowi poparcia wchodzi w konflikt z tym , co wzniosłe i absolutne.

Sytuacji nie ułatwia fakt, że od czasu upadku poprzedniego ustroju symbole rozmnożyły się i popadły ze sobą w liczne konflikty.

W Polsce dokonują się znaczące przemiany obyczajowe. Pojawiają się nowe wartości, których doniosłość ma swoją symbolikę. Ich polityczna reprezentacja to Kongres Kobiet, Kultura Liberalna i inne postępowe ugrupowania. Zasadniczą wartością jest równouprawnienie powszechne. Ochrona kobiet, dzieci, mniejszości seksualnych, mniejszości wszelkich w ogóle. Forsowane zmiany językowe, na przykład stosowanie żeńskiej formy gramatycznej gdzie się da, eliminowanie dowcipów i zachowań seksistowskich , eliminowanie wszelkich przejawów tradycyjnej męskiej dominacji o to jest nowa przestrzeń kultury. Obejmowanie tej przestrzeni słowem gender i gwałtowny sprzeciw jaki budzi ona u tradycjonalistów, zwłaszcza zaś tradycjonalistów kościelnych pokazuje jasno, że to jest zjawisko ważne. Ma ono także wpływ na polityczne wybory Polek i Polaków.