Podstawowym ratio legis wprowadzenia nakazu neutralności politycznej w stosunku tak do żołnierzy zawodowych, jak i urzędników służby cywilnej było odpolitycznienie służb publicznych, aby uniemożliwić ich wykorzystywanie do rozstrzygania doraźnych sporów politycznych. Za takim rozumieniem zasady neutralności politycznej przemawiają także tezy z orzecznictwa TK. W tym zakresie szczególnego znaczenia nabierają tezy Trybunału zawarte w uzasadnieniu wyroku z 10 kwietnia 2002 r.. W rozstrzygnięciu tym TK podjął próbę sformułowania definicji apolityczności „zakaz publicznego manifestowania poglądów politycznych i zakaz kierowania się przy wykonywaniu obowiązków służbowych własnymi przekonaniami politycznymi”. Instrumentem prawnym pozwalającym egzekwować apolityczność i bezstronność funkcjonariuszy publicznych jest instytucja odpowiedzialności dyscyplinarnej. Wyprowadzając wytyczne w zakresie realizacji konstytucyjnej zasady neutralności politycznej, Trybunał wskazał na kwestie wdrażania polityki rządu przez administrację oraz równego traktowania wszystkich obywateli przez administrację. Lojalni politycznie urzędnicy wdrażają program tych partii rządzących, które posiadają demokratyczną legitymację do sprawowania rządów. Ponadto niezbędne jest, aby „urzędnicy zachowali neutralność polityczną wobec nieformalnych, partyjnych nacisków polityków, wewnątrzorganizacyjnego oddziaływania partii politycznych”. Trybunał w uzasadnieniu przedmiotowego wyroku wskazał również, że istota neutralności winna sprowadzać się zwłaszcza do tego, że „urzędnicy służby cywilnej nie mogą być w żadnym stopniu w swoim działaniu determinowani własnymi przekonaniami politycznymi, religijnymi, ideologicznymi, interesami partyjnymi, grupowymi”. Członkowie korpusu służby cywilnej związani są konstytucyjnymi nakazami wymienionymi w art. 153 ustawy zasadniczej, tj. swoje zadania mają wykonywać w sposób determinowany konstytucyjnie, w szczególności neutralnie politycznie. Dlatego też – jak słusznie stwierdził TK – osoby pełniące wysokie funkcje publiczne muszą się liczyć z pewnymi dodatkowymi ograniczeniami ze względu na szczególną łatwość pojawiania się konfiktu interesów, gdy poszczególne funkcje pełnione przez tę samą osobę popadają ze sobą w kolizję. Kluczowe tezy w tym zakresie zawarł TK również w wyroku z 12 grudnia 2002 r. W uzasadnieniu przywołanego wyroku Trybunał stwierdził, że