Demokracja, to nie tylko wynik wyborów dający czasową przewagę polityczną zwycięzcom. Wygrane polityczne mogą zmieniać różne polityki, nie dają jednak mandatu do podważania fundamentów. Demokracja to żywy proces: uczestnictwo obywateli, swoboda organizacji obywatelskich i mediów. Dlatego ważny jest mechanizm mierzenia i oceniania tego, czy w poszczególnych krajach - pilnowane są reguły demokracji i praworządności.

Będzie to się działo we współpracy z krajami, z ich parlamentami - bo tak zbudowany jest ten proces w proponowanym rozwiązaniu. Każdy parlament kraju członkowskiego wyznaczy jednego przedstawiciela do Zespołu Ekspertów oceniającego co roku stan demokracji - spośród już nie pełniących funkcji sędziów Trybunału Konstytucyjnego czy Sądu Najwyższego. Każdy parlament krajowy będzie uczestniczył w debacie międzyparlamentarnej, która jest elementem procesu pracy nad Raportem o Stanie Praworządności i Demokracji. W zespole ekspertów będą jeszcze wyłonieni przez Parlament Europejski przedstawiciele 10 ważnych organizacji międzynarodowych, zajmujących się prawami podstawowymi, jak Europejska Agencja Praw Podstawowych, czy OECD, czy ONZ. I gdzie tu miejsce na "inkwizycyjnych ekspertów", jak zespół ekspertów nazwał jeden ze skrajnie prawicowych posłów Parlamentu Europejskiego ? I gdzie tu mechanizmy Wielkiego Brata - jak określił to zwolennik Marie LePen ? Trzeba nic nie wiedzieć na temat inkwizycji i stalinowskiego "Wielkiego Brata", by tak mówić.

Kluczem jest porozumienie międzyinstytucjonalne: pomiędzy Komisją Europejską, Radą, i Parlamentem Europejskim. Do jesieni 2017 roku Komisja ma przedstawić propozycję funkcjonowania mechanizmu, w 2018 prace powinny wystartować. Sprawozdanie roczne z przestrzegania zasad demokracji będzie przedstawiane przez Komisję z wykorzystaniem wielorakich żródeł danych pokazujących, jak są przestrzegane różne wymiary funkcjonowania demokracji, praw podstawowych i praworządności. I z wykorzystaniem analiz i rekomendacji dla poszczególnych krajów przygotowanych przez ciało niezależne, jakim będzie Zespół Ekspertów.