Pożytki z kolegialności

Wielką korzyścią dla mnie – sędziego zawodowego, stały się dyskusje z ławnikami w ramach dziedzin, z którymi wcześniej nie przyszło mi się zetknąć. Dzięki wsparciu ze strony wcześniej wspomnianego już księgowego, ale też nauczycieli, inżynierów czy przedsiębiorców, zrozumienie specyfiki wielorakich profesji, tak istotne w procesie wyrokowania, nie jest już szczególnym ciężarem i ułatwia sprawne prowadzenie rozprawy.

Biorąc pod uwagę omówione okoliczności, wycofanie ławników z sądów rejonowych, w których nierzadko orzekają osoby młode i niedoświadczone, jawi się jako błędne. Dzielenie odpowiedzialności za wyrok z ławnikami uznać należy za pożądane nie tylko z punktu widzenia sędziego orzekającego w sprawach z zakresu prawa pracy. Doświadczenie życiowe i znajomość realiów panujących w danej lokalnej społeczności z pewnością ułatwia orzekanie również w sprawach ze stosunków rodzinnych. Możliwość przedyskutowania ustaleń faktycznych i wspólnego wnioskowania, w tak trudnych „społecznie” kategoriach spraw (o unieważnienie uznania dziecka, rozwiązanie przysposobienia), wydaje się być nie do przecenienia. W tym wypadku kolegialne podjęcie decyzji sprzyja również utwierdzeniu strony w przekonaniu, iż wyrok jest zgodny nie tylko z przepisami prawa, ale i zwyczajami i poczuciem sprawiedliwości panującymi w danej grupie społecznej.

Wbrew obiegowym opiniom, sędzia społeczny potrafi w sposób aktywny uczestniczyć w rozprawie, nie wspominając już o naradzie przed wydaniem rozstrzygnięcia. Wystarczy w tym zakresie przypomnienie sędziego o przysługujących ławnikowi prerogatywach, a czasami i zwykłe zachęcenie do skorzystania z uprawnień, w jakie wyposażył ich ustawodawca. Nie ukrywam, iż zdarzają się sytuacje, w których ławnicy co do zasady nie są zainteresowani włączeniem się w faktyczne procedowanie. W tym przypadku można jednak podjąć starania zmierzające do zmiany założeń nowo wybranego sędziego społecznego.

Aktywny sędzia, aktywny ławnik

Efektywność pracy ławników w dużej mierze zależy od postawy przewodniczącego – sędziego zawodowego. Istotnym elementem współpracy członków składu powinien być jasny przekaz ze strony sędziego dotyczący oczekiwanego od ławnika zaangażowania, w tym aktywności w toku rozprawy. Pożądane jest również poszerzenie świadomości ławnika w zakresie istotnej roli społecznej, jaką przyszło mu pełnić w strukturach sądownictwa. Nie zawsze tego typu „zabiegi” przynoszą oczekiwany rezultat. Jeśli ławnik nie chce z sędzią współpracować, nie uda się od niego określonych zachowań wyegzekwować. Tak czy inaczej, z mojego doświadczenia wynika, iż faktyczne włączenie ławnika w proces orzeczniczy czyni jego „pracę” bardziej satysfakcjonującą – i dla sędziego zawodowego, i dla sędziego społecznego.