Fundament służby cywilnej jest zagrożony. Neutralność polityczna korpusu, która jest standardem w demokratycznych państwach, odchodzi w niebyt wraz z ustawą przeforsowaną przez PiS. Ocenę sytuacji trzeba zacząć od wyjaśnienia, czym tak naprawdę powinna być służba cywilna.

Podstawę funkcjonowania korpusu służby cywilnej w Polsce określa Konstytucja RP. Artykuł 153 ustawy zasadniczej stanowi, że służbę cywilną powołuje się w urzędach administracji rządowej w celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa.

Zwierzchnikiem służby cywilnej, zgodnie z art. 153 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, jest Prezes Rady Ministrów, który powołuje Szefa Służby Cywilnej. W tym kontekście przywołać należy również art. 7 Konstytucji, który stanowi, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Służba cywilna działa na podstawie prawa administracyjnego, czyli w oparciu o normy regulujące organizację i zachowanie się administracji rządowej jako części aparatu państwowego oraz osób fizycznych, w zakresie nieunormowanym przez inne przepisy prawa.

W świetle wartości, na których opiera się Konstytucja RP, administrację publiczną powinny wyróżniać cztery podstawowe cechy (właściwości), tj. kompetencja, sprawność, neutralność polityczna (apolityczność) oraz służebny charakter (1). Szczegółowe zasady funkcjonowania służby cywilnej określa ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (2) zmieniona ustawą z 30 grudnia 2015 r. i ustawa o zmianie ustawy o służbie cywilnej i niektórych innych ustaw (3).

Służbę cywilną definiuje się jako „system obsadzania stanowisk publicznych oraz wykonywania obowiązków funkcjonariusza publicznego oparty na zasadzie profesjonalizmu, apolityczności, bezstronności i legalizmie. W znaczeniu przedmiotowym oznacza korpus urzędniczy powstały na podstawie powyższych zasad i posiadający szczególny status zawodowy w państwie (stabilność zatrudnienia w oparciu o mianowanie – uprzywilejowane regulacje płacowe i emerytalne)” (4).

Korpus służby cywilnej tworzą osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w urzędach administracji rządowej, w tym m.in.: Kancelarii Prezesa Rady Ministrów; ministerstwach oraz urzędach obsługujących komitety, których przewodniczący wchodzą w skład Rady Ministrów; urzędach centralnych organów administracji rządowej (np. Urząd Zamówień Publicznych, Główny Urząd Statystyczny, Wyższy Urząd Górniczy, Urząd Regulacji Energetyki) oraz w urzędach podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej (np. urzędy i izby skarbowe, urzędy kontroli skarbowej.