Parlament Europejski na wniosek Komisji Europejskiej ustanowił rok 2013 Europejskim Rokiem Obywateli. Przypatrzmy się jak polski obywatel może skorzystać z jednego z narzędzi partycypacji obywatelskiej na poziomie Europy – Europejskiej Inicjatywy Obywatelskiej (EIO).

Przypomnijmy - rozwiązanie to, wprowadzone przez traktat lizboński, umożliwia wezwanie Komisji Europejskiej do zaproponowania przepisów na poziomie unijnym. Inicjatywę obywatelską musi poprzeć przynajmniej milion obywateli UE z co najmniej 7 krajów UE. Inicjatywa obywatelska może dotyczyć każdej z dziedzin, w których KE ma uprawnienia do przedkładania wniosków legislacyjnych np. zdrowia publicznego, środowiska, transportu, czy też rolnictwa.

Prawo wystąpienia z inicjatywą ma komitet obywatelski, który rejestruje swoją inicjatywę na stronie Komisji Europejskiej ec.europa.eu/citizens-initiative/public/how-to-register, a następnie ma 12 miesięcy od dnia potwierdzenia rejestracji na zebranie miliona deklaracji poparcia. Inicjatywy nie mogą być kierowane przez organizacje, niemniej mogą one promować lub wspierać finansowo wybrane inicjatywy. Co ważne, informacja o takim wsparciu wymieniana jest na wyżej wymienionej stronie KE.

Tyle skróconego opisu procedury – a jak może w niej uczestniczyć polski obywatel? Inicjatywę może poprzeć każdy obywatel UE mający prawo głosować, wypełniając odpowiedni formularz deklaracji poparcia. Może to uczynić zarówno w formie tradycyjnej, tj. na papierze albo za pośrednictwem Internetu. W przypadku procedury tradycyjnej, wzór formularza jest określony w unijnym rozporządzeniu w sprawie inicjatywy obywatelskiej, a zbieranie podpisów przebiega w Polsce tak, jak w przypadku zbierania podpisów poparcia np. pod inicjatywą przeprowadzenia referendum lokalnego. W przypadku zbierania deklaracji poparcia za pośrednictwem Internetu można potwierdzić swoje poparcie albo za pomocą podpisu elektronicznego (co w polskich warunkach nie jest zbyt powszechnym rozwiązaniem), albo za pomocą certyfikowanego systemu zbierania podpisów on-line. Ten drugi sposób zbierania poparcia przez Internet jest zdecydowanie łatwiejszy i przyjaźniejszy - polski obywatel na odpowiedniej stronie podaje swoje imię, nazwisko, miejsce zamieszkania oraz nr PESEL. I to wystarczy aby poprzeć wybrana inicjatywę.

Patrząc natomiast od strony organizatora inicjatywy, niestety w Polsce nie jest już tak łatwo. Po zgromadzeniu wymaganych deklaracji poparcia organizatorzy muszą zwrócić się do właściwych organów krajowych w każdym państwie członkowskim, w którym zbierali deklaracje, o potwierdzenie liczby ważnych deklaracji poparcia w nim zebranych. W przypadku Polski jest to Departament Ewidencji Państwowych i Teleinformatyki w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Zgodnie z zapisami unijnego rozporządzenia organ ten ma 3 miesiące na weryfikację przedłożonych deklaracji poparcia w drodze odpowiednich czynności kontrolnych, zgodnie z prawem krajowym lub z praktyką krajową, w zależności od przypadku. Niestety informacja o procedurze na stronie MSW jest niewystarczająca – nie ma odniesienia do jakichkolwiek polskich przepisów, brakuje również informacji o zasadach odwoływania się od niekorzystnej decyzji Departamentu, nie mówiąc już o informacji w języku angielskim. Należy dodać, że informacje o EIO bardzo trudno znaleźć na stronie MSW, a ciekawostką jest, że Departament Ewidencji Państwowych i Teleinformatyki jako jedyna instytucja weryfikująca wśród krajów unijnych nie podaje swojego adresu e-mail.