Rozprawa z udziałem prokuratora z Prokuratury Generalnej. Foto: B. Cacko, ZP BTK

Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka przekazane 7 maja posłom Stanisławie Prządce, przewodniczącej Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Wojciechowi Szaramie, przewodniczącemu Komisji Ustawodawczej Sejmu RP.

Przedmiotem wspólnych prac komisji sejmowych: Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Ustawodawczej jest obecnie sprawozdanie Podkomisji nadzwyczajnej powołanej do rozpatrzenia projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym^[1]. Podczas prac Podkomisji zaproponowana została poprawka do projektu ustawy zmieniająca reguły uczestnictwa Prokuratora Generalnego w postępowaniu przed Trybunałem. Prezydencki projekt ustawy zmieniono w ten sposób, że odstąpiono od obligatoryjnego uczestnictwa Prokuratora Generalnego w postępowaniu przed Trybunałem na rzecz uczestnictwa fakultatywnego. Na wspólnym posiedzeniu kierowanych przez Państwa Komisji w dniu 6 maja 2015 r., takie rozwiązanie zostało następnie przyjęte przez Komisje, mimo podjętych prób jego zmiany^[2]. W ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka potrzeba wprowadzenia takiej zmiany nie ma żadnego uzasadnienia merytorycznego, jak również nie odzwierciedla jej dotychczasowa praktyka udziału Prokuratora Generalnego w postępowaniach przed Trybunałem Konstytucyjnym.

W obecnym stanie prawnym udział Prokuratora Generalnego jest obligatoryjny w przypadku każdego postępowania^[3]. W sprawozdaniu podkomisji, nad którym pracowano od marca 2014 r. do kwietnia 2015 r., zawarto rozwiązanie, zgodnie z którym uczestnikiem postępowania przed Trybunałem jest Prokurator Generalny, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu^[4]. Wyznaczony przy tym został termin zarówno na przystąpienie Prokuratora do postępowania (30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o przekazaniu sprawy do rozpoznania przez skład orzekający), jak również następnie na przedstawienie stanowiska w sprawie (30 dni)^[5].

Zdaniem Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, ograniczenie roli Prokuratora Generalnego w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym stanowi zaprzeczenie dotychczasowej praktyce konstytucyjnej wypracowanej przez Prokuratora Generalnego, przejawiającej się w merytorycznym zaangażowaniu w rozstrzyganiu wszystkich spraw zawisłych przed Trybunałem Konstytucyjnym. Udział Prokuratora Generalnego w postępowaniach stał nieodzownym elementem procedury badania zgodności norm prawnych z Konstytucją.

Jak wskazywano podczas ostatniego Zgromadzenia Ogólnego Sędziów Trybunału Konstytucyjnego, rola i znaczenie Prokuratora Generalnego w postępowaniach przed Trybunałem może być porównywana z pozycją Rzecznika Generalnego przy Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Obserwacje Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka poczynione przez wiele lat uczestnictwa w rozprawach przed Trybunałem Konstytucyjnym wskazują, że prokuratorzy Prokuratury Generalnej są częstokroć jedynymi uczestnikami postępowania, którzy mogą nawiązać merytoryczny dialog z sędziami Trybunału Konstytucyjnego. Dialog taki nie jest regułą w przypadku uczestnictwa w rozprawach przed TK przedstawicieli Sejmu, którzy nie mogą występować razem z profesjonalnymi pełnomocnikami.