Informacja o istotnych problemach, wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2014 roku.

Przemówienie przed Komisją Ustawodawczą Senatu RP, Warszawa, 6.05.2015 r.

Szanowni Państwo!

Dziękuję za zaproszenie na posiedzenie senackiej Komisji Ustawodawczej. Mam przyjemność przedstawić Państwu informację o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w minionym roku. Ze względu na ograniczony czas mojego wystąpienia przedstawię jedynie kilka zagadnień, które moim zdaniem są najważniejsze. Całościowa prezentacja orzecznictwa i działalności pozaorzeczniczej Trybunału została zaprezentowana w doręczonym Państwu tekście informacji rocznej; dokument ten jest dostępny m.in. w wersji elektronicznej na stronie internetowej Trybunału Konstytucyjnego.

Moje wystąpienie chciałbym tradycyjnie rozpocząć od przedstawienia najważniejszych informacji statystycznych. W roku 2014 do Trybunału wpłynęło łącznie 530 spraw – wniosków, pytań prawnych i skarg konstytucyjnych. Jest to o 10% więcej niż w roku 2013. Prawie 3/4 (71%) wszystkich spraw to sprawy rozpatrywane w postępowaniu zainicjowanym skargą konstytucyjną.

W zeszłym roku Trybunał rozpoznał 157 spraw i wydał 119 orzeczeń, a część spraw została rozstrzygnięta łącznie. Wśród 119 orzeczeń Trybunał wydał 71 wyroków rozstrzygających sprawy merytorycznie i 48 postanowień o umorzeniu postępowania. W 38 wyrokach Trybunał orzekł o niezgodności z wzorcem kontroli co najmniej jednego z zakwestionowanych przepisów, w tym w 17 przypadkach – czyli prawie w połowie – odroczył termin utraty mocy obowiązującej niekonstytucyjnych przepisów. W zdecydowanej większości wyroków – w 77% przypadków – Trybunał posłużył się sentencją o tak zwanej formule złożonej. Były to przede wszystkim wyroki zakresowe, czyli wyroki o zgodności lub niezgodności z Konstytucją pewnych fragmentów lub aspektów zaskarżonych przepisów.

Ponadto Trybunał wydał 5 postanowień sygnalizacyjnych oraz 818 postanowień i zarządzeń w ramach wstępnej kontroli skarg konstytucyjnych i wniosków podmiotów o ograniczonej legitymacji wnioskowej. Na szczególną uwagę zasługują dane statystyczne o skargach konstytucyjnych. W zeszłym roku do Trybunału Konstytucyjnego wpłynęło 375 skarg. Jest to duża liczba, zważywszy fakt, że w 1998 r., czyli w pierwszym pełnym roku funkcjonowania tego środka prawnego, skarg było przeszło dwukrotnie mniej – 168. Od początku istnienia instytucji skargi konstytucyjnej, tj. od 17 października 1997 r., do Trybunału wpływało średnio 260 skarg rocznie. Wzrastająca liczba skarg świadczy o coraz szerszej świadomości konstytucyjnej obywateli. Niestety, świadczy ona także o tym, że skala niekonstytucyjności w systemie prawa pozostaje duża i nie maleje. Wskazana jest zatem większa wrażliwość konstytucyjna ustawodawcy. Istotna rolę mają w tym względzie do odegrania nie tylko komisje sejmowe, lecz także komisje senackie, w szczególności – Komisja Ustawodawcza.