Co z większą rolą dla społeczeństwa obywatelskiego w kierowaniu rozwojem lokalnym w oparciu o fundusze UE?

Pomijając tutaj udział przedstawicieli NGO w komitetach monitorujących realizację poszczególnych programów operacyjnych (stosowaną tam praktykę można określić jako współdecydowanie), główną okazją do szerszego włączenia społeczeństwa obywatelskiego w kierowanie rozwojem lokalnym jest zaproponowany w art. 32 - 35 rozporządzenia ogólnego mechanizm Rozwoju Lokalnego Kierowanego przez Społeczność (RLKS). Opisywaliśmy go już w biuletynie Kompas (zob. tekst „Po konsultacjach ustawy o zasadach realizacji programów operacyjnych polityki spójności”), zwracając uwagę na brak RLKS w ustawie o zasadach realizacji programów operacyjnych polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020. W art. 29 tego dokumentu uregulowane są za to zasady wykorzystania podobnego narzędzia, tj. Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT). Te ostatnie sprowadzają się głównie do współpracy między różnymi jednostkami samorządu, które na ostatnim etapie mogą włączać w realizację zaplanowanych przez siebie działań partnerów lokalnych. RLKS zaś przewiduje budowanie wzorowanych na obecnych Lokalnych Grupach Działania (LGD) trójsektorowych koalicji z udziałem przedstawicieli różnych działających lokalnie środowisk (społeczeństwa obywatelskiego, administracji i biznesu). Z żadnego z sektorów nie może pochodzić więcej niż 50% grupy. Czyni to z tego narzędzia wzorowy przykład mechanizmu opierającego się na wspólnym podejmowania decyzji z przedstawicielami lokalnej społeczności (przy podejściu bottom-up) i angażowaniu ich w ten sposób w prowadzenie lokalnego rozwoju.

Nie jest jednak ciągle do końca jasne, w jakim zakresie RLKS będzie stosowany w Polsce. Temat planów jego wykorzystania pojawił się na spotkaniu Zespołu Parlamentarnego dopiero w trakcie dyskusji pomiędzy zgromadzonymi przedstawicielami różnych środowisk, a więc już po zakończeniu prezentacji przedstawicieli ministerstw. Z wypowiedzi jednego z obecnych na spotkaniu reprezentantów MIR wynika, że nie ma raczej większych szans, by mechanizm został wykorzystany szerzej od początku okresu nowego programowania (w jego połowie odbędzie się weryfikacja kierunków wsparcia i możliwe będą zmiany). Brak RLKS w ustawie o zasadach wykorzystania środków z polityki spójności spowoduje, że nie będzie on elementem wszystkich programów operacyjnych (także tych wdrażanych na szczeblu lokalnym). Przede wszystkim RLKS będzie stosowany w programach realizowanych w ramach polityki rolnej (tj. finansowanej z Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich, EFRROW) oraz dotyczącej rybactwa i gospodarski morskiej (realizowanej z Funduszu dla sektora rybackiego - EFMR). W pierwszym z tych funduszy stosowanie RLKS zostało nawet określone przez Komisję jako obowiązkowe.