Rozważania w niniejszej glosie dotyczą pięciu zagadnień prawnych z zakresu kon­troli konstytucyjności prawa. Określenie zasad obowiązujących w tych kwestiach po­zwoli ocenić przedmiotowe rozstrzygnięcie TK. Poczynione ustalenia prowadzą do pozytywnej oceny wyroku TK. Wątpliwości wywołują natomiast niektóre tezy uza­sadnienia konstytucyjności art. 96 § 3 k.w. w perspektywie ratio legis tegoż przepisu, co raczej wynika z nieadekwatności przedstawionych argumentów, jednak nie ma istot­nego wpływu na ocenę sentencji. Aprobata została wyrażona w formie polemiki z ar­gumentacją zdań odrębnych sędziów TK, albowiem przyjęcie takiej perspektywy uła­twi zrozumienie motywów zapadłego orzeczenia. Zasadniczym kryterium oceny niniejszego rozstrzygnięcia pozostaje funkcja sądownictwa konstytucyjnego w Polsce, która zawsze powinna odegrać główną rolę w analizie każdego wyroku TK. Identyfi­kując zagadnienia prawne, jakie wystąpiły w niniejszej sprawie, należy zaznaczyć, że stały się one przyczyną rozbieżności stanowisk wśród sędziów TK, Rzecznika Praw Obywatelskich, prokuratora generalnego oraz wnioskodawcy. Rozważania dotyczą na­stępujących kwestii prawnych:

1.     Ustalenie granic pytania prawnego i wzorca kontroli.
2.     Przedmiot kontroli sprawowanej przez TK.
3.     Konstytucyjność art. 96 § 3 k.w. a jego ratio legis.
4.     Zależność miedzy prawem materialnym a prawem procesowym.
5.     Koncepcja zasady państwa prawa.

Ad 1. Na tle glosowanego wyroku wyłoniło się zagadnienie prawne, które dość często występuje w praktyce orzeczniczej TK i stanowi przedmiot kontrowersji, a mianowicie dotyczące kwestii ustalenia zakresu zaskarżenia i przyjęcia adekwatnych wzorców kontroli konstytucyjności badanych przepisów prawnych. W przedmiotowej sprawie powyższy problem miał zasadnicze znaczenie, gdyż w konsekwencji skutko­wał brakiem jednomyślności sędziów TK. Przed merytorycznym rozpoznaniem spra­wy, TK rozważył, czy wskazane przez sąd pytający wzorce kontroli — art. 42 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji — są adekwatne do oceny regulacji z art. 96 § 3 k.w. w odniesieniu do przeprowadzonej argumentacji. TK stwierdził, iż art. 42 ust. 1 Kon­stytucji nie jest adekwatnym wzorcem kontroli art. 96 § 3 k.w. w tej sprawie. W pyta­niu prawnym nie zakwestionowano bowiem naruszenia zasady nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori, lecz podniesiono zarzut nadmiernej represyjności art. 96 § 3 k.w. wobec potencjalnych sprawców. Przepis art. 42 ust. 1 Konstytucji zo­stał przedstawiony jako przepis związkowy z art. 31 ust. 3 Konstytucji. Sąd pytający nie wskazał jednak, jaka konstytucyjna wolność lub prawo wynikające z art. 42 ust. 1 Konstytucji zostały ograniczone i czy owa limitacja narusza art. 31 ust. 3 Konstytucji. Umorzenie postępowania w tym zakresie było w pełni uzasadnione, gdyż nawet ma­jąc na uwadze regułę falsa demonstratio non nocet, to zarówno treść petitum pytania prawnego oraz uzasadnienia nie zawierały argumentacji pozwalającej na przyjęcie, że art. 31 ust. 3 powinien stanowić wzorzec kontroli. Omawiając problematykę związa­nia wzorcem, należy podkreślić, iż w orzecznictwie TK dopuszcza się sytuację, w któ­rej mimo braku wskazania expressis verbis we wniosku określonego wzorca możliwa jest kontrola zgodności z tym wzorcem, gdy w uzasadnieniu sformułowany został do­tyczący go zarzut. TK ostatecznie przyjął, iż wzorcem kontroli w przedmiotowej spra­wie jest zasada proporcjonalności wynikająca z art. 2 Konstytucji. W kwestii takiego ustalenia wzorca kontroli zdanie odrębne złożyli sędziowie W. Hermeliński i M. Kotlinowski. Zdaniem wspomnianych sędziów, zasada falsa demonstratio non nocet po­winna w tej sprawie spowodować kontrolę zaskarżonego przepisu w świetle art. 47 Konstytucji (prawo do ochrony życia prywatnego). Pisemne uzasadnienie i argumen­ty przedstawione na rozprawie przez przedstawiciela sądu pytającego mają świadczyć „w sposób niebudzący wątpliwości, że sąd pytający uważa za nieproporcjonalne z punktu widzenia ochrony życia prywatnego rozwiązanie nakładające prawny obo­wiązek obciążenia zeznaniami osób najbliższych pod rygorem odpowiedzialności za wykroczenie”. We wspomnianych zdaniach odrębnych podniesiono, iż zaskarżony przepis pozostaje w związku z art. 42 ust. 2 Konstytucji (prawdo do obrony) oraz art. 47 Konstytucji (prawo do ochrony życia rodzinnego), lecz z uwagi na niewskaza­nie pierwszego z tych przepisów należało dokonać kontroli konstytucyjności w per­spektywie art. 47 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz art. 2 Konstytucji. Wydaje się jednak, że analiza treści uzasadnienia pytania prawnego oraz stenogramu rozprawy nie pozwala na przyjęcie takiej tezy bez wątpliwości. Na stronie nr 2 pytania prawnego, w opisie stanu faktycznego sprawy wskazano, że strona odmówiła odpowiedzi na pytanie or­ganu powołując się na art. 183 § 3 k.p.k., lecz sąd pytający nie przedstawił jakiejkol­wiek argumentacji, która uprawniałaby do przyjęcia zakwestionowania zgodności art. 96 § 3 k.w. z art. 47 Konstytucji. Co prawda, na s. 6 podniesiono, iż przepis art. 96 § 3 k.w. nie przewiduje możliwości uchylenia się od odpowiedzialności, gdy fotora­dar zarejestruje przekroczenie prędkości przez osoby najbliższe, jednak wskazana prze­słanka doprowadziła sąd pytający do wniosku, że wspomniany przepis jest wątpliwy biorąc pod uwagę „racjonalność i adekwatność przepisu”. Z tak sformułowanej argumentacji uprawnione jest przyjęcie, że wzorcem kontroli pozostaje zasada demokra­tycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Należy pamiętać, że granicą zasady falsa demonstratio non nocet pozostaje zasada skargowości, którą przyjęto w postę­powaniu przed TK.