Trwają prace nad nowelizacją ustawy o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu oraz ustawy o Komisji Kontroli Służb Specjalnych. Projekty te stanowią element tzw. reformy służb specjalnych zapowiedzianej przez rząd w maju 2013 r.

W ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka projektowane zmiany ograniczają się w zasadzie do stworzenia dwóch odrębnych ustaw o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz o Agencji Wywiadu w miejsce jednej ustawy obowiązującej obecnie. Dlatego też większość proponowanych regulacji stanowi powtórzenie tego, co już istnieje w porządku prawnym.

Projekt zakłada zmiany w zakresie kompetencji Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (część tych kompetencji zostanie przekazanych Policji) oraz poddanie ABW pod nadzór Ministra Spraw Wewnętrznych.

Wątpliwości HFPC budzi przede wszystkim kompetencja ABW do rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania „przestępstw o charakterze ekstremistycznym” oraz określenie kompetencji Agencji Wywiadu w zakresie „wywiadu elektronicznego”, która nie została przez ustawodawcę zdefiniowana ani szczegółowo uregulowana.

Wątpliwości Fundacji budzi również katalog zagrożeń terrorystycznych, w ramach którego Szef ABW będzie mógł prowadzić wykaz osób mogących mieć związek z przestępstwami o charakterze terrorystycznym. Katalog będzie obejmował m.in. informacje o „osobach uznanych za zdolne logistycznie do przeprowadzenia aktu terrorystycznego” lub „innych osobach, w tym osobach uznanych za zagrożenie dla lotnictwa cywilnego”. „Przy braku wskazania jakie mogą być skutki umieszczenia w tym wykazie oraz bardzo ogólnikowych i nieprecyzyjnych kryteriach umieszczenia na liście, proponowana regulacja może naruszać Konstytucję” – mówi Barbara Grabowska, prawnik HFPC.

Projekt ustawy o ABW nie realizuje większości postulatów formułowanych pod adresem regulacji czynności operacyjno-rozpoznawczych, w szczególności kontroli operacyjnej oraz retencji danych telekomunikacyjnych. „O potrzebie zmian w tym zakresie świadczą m.in. sprawy toczące się przed Trybunałem Konstytucyjnym z wniosków Rzecznika Praw Obywatelskich oraz Prokuratora Generalnego, w których zarzuca się niezgodność z Konstytucją obecnych regulacji w zakresie kontroli operacyjnej” – mówi Barbara Grabowska.

Projekt przewiduje również propozycję powołania Komisji Kontroli Służb Specjalnych, podległej Sejmowi. W świetle projektu Komisja ma mieć kompetencje kontrolne nad działalnością służb także w zakresie prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych. Zdaniem HFPC, Komisja powinna zostać wyposażona w m.in. kompetencję do kontrolowania umów międzynarodowych o współpracy z zagranicznymi służbami zawieranych przez polskie służby.