Wybory parlamentarne w 2011r. Foto: Wikipedia.org

Redakcja Obserwatora Konstytucyjnego udostępnia kolejny artykuł z serii referatów, przedstawionych podczas październikowej konferencji "Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w pierwszych dekadach XXI wieku wobec wyzwań politycznych, gospodarczych, technologicznych i społecznych", która odbyła się w Trybunale Konstytucyjnym 17 października ubiegłego roku. Wszystkie referaty zostały wydane w tomie "Zagadnień Sądownictwa Konstytucyjnego" nr 1(3)/2012, opublikowanym w maju 2013. Całość (wraz z przypisami, z których ze względów technicznych zrezygnowaliśmy) jest dostępna na internetowej stronie Trybunału.

Zasada powszechności jest tradycyjnie ujmowana w katalogu konstytucyjnych zasad prawa wyborczego. Konstytucje większości państw stanowią o zasadzie po­wszechności wyborów, nie precyzując jednak, czy odnosi się ona do wszystkich stadiów procesu wyborczego. Zasada ta może być przez to interpretowana na wiele sposobów. Generalnie spór dotyczy tego, czy odnosi się ona tylko do czynnego pra­wa wyborczego, czy również biernego prawa do głosowania. Nie rozstrzygając tego sporu, w niniejszym opracowaniu postaram się przedstawić współczesne rozumienie konstytucyjnej zasady powszechności w zakresie jednego z elementów procedury wy­borczej, jakim jest głosowanie.

Treść konstytucyjnej regulacji zasady powszechności głosowania zmieniała się na przestrzeni wieków. Początkowo, podobnie jak pozostałe zasady prawa wyborczego, nie była ona wymieniana w konstytucjach z nazwy. Pojęcie „wybory powszechne” pojawiło się po raz pierwszy pomimo ustanowienia systemu wyborów wielostopnio­wych już w jednej z konstytucji okresu Wielkiej Rewolucji Francuskiej. W kon­stytucjach dziewiętnastowiecznych zasada ta wciąż nie pojawiała się bezpośrednio, występowało zaś uzależnienie posiadania prawa do głosowania od legitymowania się określonym wykształceniem czy też majątkiem. W XX w. treść zasady powszechności głosowania uległa zmianie przez stopniowe odchodzenie od ww. cenzusów. Wciąż jednak takie wymogi, jak pełnoletniość, pełnia władz umysłowych (brak ubezwłasno­wolnienia) czy nieskazanie za określone przestępstwa uznawano za niestanowiące na­ruszenia zasady powszechności głosowania.

Wiek XXI, wobec takich zjawisk jak nasilająca się migracja ludności oraz dyna­miczne zmiany w wielu sferach życia, stawia nowe wyzwania wobec prawa wyborcze­go oraz pytanie o treść zasady powszechności głosowania.

Współczesne konstytucje stanowią najczęściej, że prawo do głosowania posiada­ją obywatele danego kraju, którzy w dniu wyborów ukończyli 18 rok życia, nie są pozbawieni zdolności do czynności prawnych oraz praw publicznych. Pozostawia to swobodę ustawodawcy zwykłemu w określaniu przesłanek wiążących się z nabyciem obywatelstwa, jak również pozbawieniem praw publicznych oraz wyborczych.