Artykuł dr. Ryszarda Piotrowskiego publikujemy za drugim tomem Zagadnień Sądownictwa Konstytucyjnego, który właśnie się ukazał [red.]

1. Globalizacja jest pojęciem nowym, w jego najczęściej obecnie przywoływanym znaczeniu nieznanym papierowym encyklopediom polskim i słownikom z końca poprzedniego stulecia. Zwraca uwagę związek zjawisk określanych tym mianem z rozwojem technologii informatycznych, z ową „rewolucją informacyjną”, polegającą na zmianach w zakresie przetwarzania i przekazywania informacji oraz zarządzania nimi, pozwalających „przenosić ogromne ilości informacji właściwie do każdego miejsca na świecie i bardzo niewielkim kosztem”. Związana z tym integracja informacyjna powoduje zróżnicowane i wzajemnie powiązane konsekwencje w dziedzinie kultury, gospodarki i polityki, a więc we wszystkich sferach, których funkcjonowanie regulują współczesne konstytucje. Zjawisko globalizacji, wielopostaciowe i wieloaspektowe, pozostaje trudne do jednoznacznego zdefiniowania, a odpowiadające mu pojęcie wydaje się raczej hasłem, zapowiadającym nowy porządek świata i usprawiedliwieniem rozmaitych zjawisk dysfunkcjonalnych zachodzących we współczesnej rzeczywistości, aniżeli określeniem spójnej i jednolitej koncepcji społeczno-gospodarczej czy politycznej. Jednak pewne charakterystyczne przejawy globalizacji wywierają istotny wpływ na funkcjonowanie ustroju demokratycznego i mogą mieć znaczenie dla jego przyszłości.

Fenomen integracji informacyjnej, związanej z rozwojem telewizji oraz łączności satelitarnej, został dostrzeżony w latach 60. XX wieku, kiedy zaczęto posługiwać się pojęciem „globalnej wioski” dla potrzeb opisu ówczesnego świata, w którym względna równowaga rywalizujących mocarstw stanowiła, obok deficytu technologicznego, barierę blokującą przepływ informacji. Przemiany polityczne oraz rozwój Internetu umożliwiły integrację informacyjną w niewyobrażalnej dotąd skali, stwarzając podstawy do globalizacji ekonomicznej definiowanej jako integracja „gospodarek narodowych i stworzenie gospodarki międzynarodowej poprzez handel, bezpośrednie inwestycje zagraniczne (poprzez korporacje i firmy międzynarodowe), krótkoterminowe przepływy kapitału, międzynarodowy przepływ pracowników i osób oraz przepływ technologii”. Procesy te, w istocie niezależne od władz demokracji konstytucyjnych i przebiegające poza kontrolą społeczną, a w ograniczonym tylko stopniu uzależnione od pozostałych państw, znacząco osłabiły jedne i drugie. Płynność kursów walut, związana z odrzuceniem w 1971 r. przez Stany Zjednoczone stałego kursu wymiany dolara na złoto, umożliwiła spekulacje finansowe i – w powiązaniu z ekspansją technologii informatycznych – doprowadziła do swoistej wirtualizacji własności w związku z niekontrolowanym rozwojem rynków finansowych, a w konsekwencji także do swego rodzaju wirtualizacji władzy sprawowanej przez państwa i ich organizacje, działające na odpowiednich podstawach prawnych, w tym zwłaszcza na mocy konstytucji i traktatów międzynarodowych.

Idea ograniczenia władzy przez prawa człowieka, starsza od najstarszych konstytucji pisanych, stanowiąca paradygmat demokracji konstytucyjnej, jest współistotna globalizacji rozumianej jako światowe państwo prawa, oparte na związku państw, w którym „prawo człowieka musi być uważane jako święte”; związek ten zmierza do urzeczywistnienia człowieczeństwa jako celu samego w sobie, dzięki zaprowadzeniu powszechnego pokoju w skali globu. Koncepcja globalnego państwa prawa, sformułowana przez I. Kanta, zakłada jednak sprawcze działanie państw na rzecz zagwarantowanej prawnie wolności jednostek. Takie państwo globalne i jego rząd, których niezbędność bywa dostrzegana także współcześnie, musiałyby powstać nie wbrew konstytucjom już istniejącym lub niezależnie od nich, ale ze względu na wartości stanowiące fundament demokracji konstytucyjnych.