W takich warunkach zaczyna brakować miejsca na rzetelną debatę publiczną, a obywateli trudno zachęcić do pracy na rzecz społeczności lokalnych. Bo ich pomysły często odbijają się od muru niechęci urzędników. Bywa również, że lokalni włodarze inwestują sporo pieniędzy w duże, wizerunkowe projekty, przez co brakuje środków na inwestycje małe, ale ważne, np. dla mieszkańców osiedli na peryferiach.

Ostatnie lata pozwoliły też dostrzec inny kolejny słaby punkt samorządu. To wyborcza sztuczka, która polega na tym, że kandydat startuje np. i na prezydenta miasta, i do sejmiku wojewódzkiego lub rady powiatu. Taki manewr jest stosowany coraz częściej, ale korzystają na nim tylko silni liderzy. Za to obywatele często są wprowadzani w błąd.

Znamy silne strony, teraz czas usunąć usterki

Problemy, które wskazaliśmy wyżej, nie znikną same z siebie. Dlatego uważamy, że zmiany w samorządzie są konieczne. Bez nich ryzykujemy, że energia obywatelska do pracy na rzecz lokalnej społeczności będzie zanikać, a przecież bez niej znika sens samorządności.

Zmiany w samorządzie terytorialnym w Polsce są już przygotowywane. Pracuje nad tym m.in. Kancelaria Prezydenta oraz rząd, a w Sejmie analizę prawa, na którym opiera się działalność samorządu, prowadzi podkomisja kierowana przez posła PO Marka Łapińskiego. Z jego inicjatywy w lutym br. odbyło się spotkanie we Wrocławiu, w którym udział wzięli naukowcy, urbaniści i działacze ruchów miejskich.

Niektóre pomysły zgłoszone podczas spotkania przełożyły się na działania legislacyjne. Sejmowa podkomisja zleciła wykonanie ekspertyz prawnych w sprawach poruszonych podczas wrocławskiej debaty. W toku dalszych prac podkomisji powstaną rekomendacje dla reform, nad którymi będą mogli pracować posłowie w kolejnej kadencji Sejmu.

Jak naprawić polski samorząd?

To właśnie na pomysłach dotyczących m.in. sposobu wybierania radnych, burmistrzów czy prezydentów chcielibyśmy się skupić w tym tekście. Sądzimy bowiem, że najlepsze efekty mogą przynieść te zmiany w samorządzie, które przyczynią się do wzmocnienia głosu obywateli. Takie, które przeniosą więcej politycznej mocy na radnych. Wreszcie takie, które uczynią samorząd bardziej odpornym na powstawanie lokalnych frakcji.