Dla wielu „starych maturzystów” znakiem rozpoznawczym ich matury był egzamin z języka polskiego, na którym uczeń wybierał jeden temat i następnie /mając do dyspozycji pięć godzin/ pisał często obszerny esej. Dla wielu maturzystów była to jedyna możliwość zmierzenia się z dłuższą formą literacką. W każdym zestawie znajdował się jeden temat „poetycki”; zdający miał dokonać interpretacji podanego wiersza. Niestety był on omijany przez zdecydowaną większość zdających, którzy najczęściej obawiali się, iż ich interpretacja nie będzie zgodna z oczekiwaniami egzaminatora /popularność tego tematu nie przekraczała 5% maturzystów/. W województwie krakowskim od początku lat dziewięćdziesiątych XX w. uczniowie mieli okazję zmierzyć się z polską poezją współczesną, ale to również nie przyczyniło się do zwiększenia liczby wybierających ten temat. Uczniowie najchętniej sięgali po tematy, w których mogli skorzystać z wyuczonych schematów interpretacji szkolnych lektur. Jednak dla wielu rozbudzonych literacko młodych ludzi taka forma matury stwarzała okazję do interesującej przygody intelektualnej, szczególnie gdy mieli oni zaufanie do kompetencji i obiektywności swojego nauczyciela.

 3. Od starej do nowej matury

Od początku III Niepodległości trwały dyskusje osnute wokół ułomności istniejącego egzaminu maturalnego, w których szczególnie wyróżniły się trzy ośrodki: krakowski, wrocławski i poznański. Już pod koniec 1992 r. w krakowskim kuratorium powstał pierwszy zespół zajmujący się propozycjami zmian w egzaminie maturalnym, a w 1993 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej rozpoczęło oficjalne prace nad programem „Nowej Matury”. Jego głównym celem było opracowanie koncepcji zobiektywizowanego, wystandaryzowanego egzaminu, który mógłby stać się podstawą rekrutacji przyszłych studentów oraz narzędziem diagnozy jakości kształcenia ogólnego w Polsce. Nie przypadkiem równolegle z pracami nad nową formułą egzaminu maturalnego trwały prace nad podstawami programowymi kształcenia ogólnego /poprzedzały je tzw. minima programowe z lat 1992 - 93/[5]. Warto przypomnieć, iż pierwsze podstawy programowe wprowadzone zostały do polskiego szkolnictwa w 1997 r. Z jednej strony bowiem celem polityki oświatowej było otwarcie przed nauczycielami możliwości kreowania autorskich rozwiązań programowych /w ramach obowiązującej podstawy programowej/, a z drugiej precyzyjne określenie krajowych standardów edukacyjnych.

MEN już na starcie nowomaturalnego projektu wyraziło zgodę najbardziej zaangażowanym weń kuratorom na wprowadzanie do istniejącej formuły matury zmian mieszczących się w obowiązującym prawie. I tak np. na maturze pisemnej z historii jeden z tematów oparty został o pracę ze źródłem, a na maturze z biologii pojawił się temat będący zbiorem zadań zamiast problemu wymagającego eseistycznego potraktowania. Tak na marginesie warto wspomnieć, iż w województwie krakowskim od początku lat dziewięćdziesiątych XX w. na maturze pisemnej z historii jeden z tematów zawsze dotyczył historii najnowszej, co miało zmobilizować nauczycieli do poważnego traktowania tego fragmentu dziejów. Równocześnie m.in. w okręgu krakowskim wraz z zadaniami przygotowywanymi na część pisemną matury pojawiły się ramowe wymagania dla uczniów, miały one przyczynić się do zobiektywizowania procedury oceniania.