Trzeba podkreślić, iż system egzaminacyjny działa niezależnie od administracji oświatowej, kuratorzy oświaty nie mają żadnych kompetencji władczych w stosunku do dyrektorów działających na ich terenie okręgowych komisji egzaminacyjnych. Natomiast dyrektor CKE jest niezależny od ministra edukacji właściwie tylko w swoich bieżących działaniach, gdyż pomimo braku bezpośredniej zależności służbowej pomiędzy nimi, pełnienie przez niego funkcji zależy od decyzji ministra. Z całą pewnością dużo lepszym rozwiązaniem byłoby podporządkowanie CKE /na wzór Najwyższej Izby Kontroli/ Sejmowi oraz wprowadzenie zasady, iż dyrektorem CKE może być tylko osoba legitymująca się doświadczeniem i dorobkiem naukowym w zakresie diagnostyki edukacyjnej /podobny warunek powinni spełniać również dyrektorzy komisji okręgowych/. W obecnym systemie możliwe są niestety oddziaływania polityków, poprzez ministra edukacji, na wymagania egzaminacyjne w celu poprawy wskaźników zdawalności oraz generalnie wyników egzaminów zewnętrznych.

Egzamin nowomaturalny składa się z dwóch części:

1) ustnej – ocenianej przez szkolne komisje egzaminacyjne
2) pisemnej – ocenianej przez egzaminatorów okręgowej komisji egzaminacyjnej.

W ramach części ustnej maturzysta zdaje obowiązkowo język polski, wybrany język obcy nowożytny /ze zbioru: język angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, rosyjski i włoski/ na poziomie podstawowym /może wybrać również egzamin na poziomie rozszerzonym, traktowany wówczas jako egzamin dodatkowy/, a uczniowie należący do mniejszości narodowych uczący się „swoich” języków zdają również egzamin z tego języka. Dodatkowo każdy uczeń może zdawać w tej części również drugi język obcy na poziomie rozszerzonym, a uczeń należący do mniejszości etnicznej egzamin ze „swojego” języka. Warunkiem zdania tej części matury jest uzyskanie minimum 30% punktów z każdego przedmiotu obowiązkowego.

W ramach części pisemnej każdy maturzysta zdaje na poziomie podstawowym:

® język polski
® język obcy /ten sam, który zdawał w części ustnej/
® matematykę /od 2010 r., wcześniej był to przedmiot wybierany przez zdających/.

Uczniowie mniejszości narodowych, jeżeli zdawali „swój” język w części ustnej są zobowiązani do zdawania go również w części pisemnej.