Większość rozwiązań zaproponowanych w projekcie jest zbieżna z propozycjami senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Policji oraz niektórych innych ustaw przygotowanym w poprzedniej kadencji Senatu (druk sejmowy nr 3765, dalej: projekt senacki)^[3]. Prace nad nim zostały zawieszone ze względu na wątpliwości odnośnie zgodności projektu z Konstytucją i prawem unijnym. Projekt senacki był krytykowany również przez ówczesną opozycję.

Ze względu na zasadniczą zbieżność komentowanej propozycji z projektem senackim aktualność zachowuje większość uwag przedstawionych przez Fundację Panoptykon w lipcu 2015 r. Opiniowany projekt zawiera także zmiany, które osłabiają poziom gwarancji ochrony praw człowieka względem propozycji senackiej.

Zgodnie z projektem zmiany prawne mają wejść w życie 7 lutego 2016 r. Wynika to z faktu, że tego dnia tracą moc przepisy zakwestionowane przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 30 lipca 2014 r. o sygn. K 23/11 (dalej: wyrok). Trybunał Konstytucyjny odroczył wejście w życie swojego wyroku o 18 miesięcy, spośród których 15 upłynęło w poprzedniej kadencji Parlamentu. W związku z tym istnieje konieczność pilnego przyjęcia przepisów regulujących wskazany wyżej obszar.

Ze względu na doniosłość projektu dla stopnia poszanowania konstytucyjnego prawa do prywatności, autonomii informacyjnej, a także prawa do sądu powinien on zostać poddany możliwie szerokim konsultacjom publicznym. Mimo krótkiego czasu pozostającego do wejścia w życie wyroku TK udział w nich powinny wziąć zarówno organizacje pozarządowe, korporacje zawodowe, jak i eksperci.

Przed przejściem do omówienia szczegółowych propozycji zawartych w projekcie, zwracamy uwagę, że opinia dotyczy wyłącznie przepisów związanych z dostępem Policji i innych uprawnionych podmiotów do danych telekomunikacyjnych. W opinii nie odnosimy się do elementów projektu związanych z kontrolą operacyjną, co w żadnym razie nie powinno być traktowane jako ich akceptacja.

1. Proponowane zasady dostępu do danych telekomunikacyjnych a prawo UE

Na wstępie przypominamy, że dane telekomunikacyjne stanowią integralny element tajemnicy komunikowania się. Potwierdził to m.in. Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej: ETPC) w wyrokach Malone przeciwko Wielkiej Brytanii (skarga nr 8691/79) i Copland przeciwko Wielkiej Brytanii (skarga nr 62617/00). W pierwszym z tych wyroków ETPC wskazał, że „pozyskiwanie danych zawartych w tzw. billingach nie może wprawdzie być utożsamiane z podsłuchem rozmów telefonicznych, jednakże ujawnienie policji tego rodzaju danych bez zgody abonenta powinno być traktowane jako równoważne ingerencji w prawo zagwarantowane w art. 8 ust. 1 Konwencji (prawo do prywatności)”. Stanowisko to potwierdziły w swoich wyrokach zarówno TK, jak i TSUE. W związku z tym, jak wskazał TSUE „ochrona życia prywatnego w każdym wypadku wymaga, aby odstępstwa od ochrony danych osobowych i jej ograniczenia ograniczały się do tego, co jest absolutnie konieczne”.