Tekst ekspertyzy został przez redakcję OK ze względów technicznych skrócony, także o przypisy. Całość dostępna jest na stronie internetowej Sejmu

1. Przedmiot opinii

Przedmiotem niniejszej opinii prawnej, zleconej przez Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu RP, jest ocena wniesionego w dniu 10 lipca 2013 r. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (Druk nr 1590) – dalej zwanego „projektem”.

Ocena ta dotyczy dwu aspektów: generalnej koncepcji i uzasadnienia postulowanej regulacji ustawowej oraz szczegółowych rozwiązań projektu.

2. Ocena unormowania projektu – uwagi ogólne

Uzasadnienie opiniowanego projektu ustawy akcentuje ocenę, iż Trybunał Konstytucyjny jest trwałym, głęboko zakorzenionym elementem polskiego systemu ustrojowego, zaś jego bogate orzecznictwo stanowi narzędzie urzeczywistniania i ochrony reguł, zasad oraz wartości Rzeczypospolitej – demokratycznego państwa prawnego. Jednocześnie stwierdza potrzebę zweryfikowania wielu rozwiązań obecnie obowiązującej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz wypracowania rozwiązań nowych, regulujących spójnie, adekwatnie do obecnych i przyszłych wymagań, zagadnienia organizacji Trybunału i zasady postępowania w sprawach, będących przedmiotem jego kognicji (str. 1 uzasadnienia).

Jakkolwiek zamiar „weryfikacji wielu rozwiązań” obecnie obowiązującej ustawy oraz antycypowanie „przyszłych wymagań” nie są dostatecznie przekonująco zapowiedziane, uzasadnienie wskazuje 8 konkretnych przesłanek, mających stanowić ratio legis postulowanego unormowania, które przesądzają o potrzebie i legislacyjnej zasadności uchwalenia nowej ustawy, spójnej koncepcyjnie i czytelnej konstrukcyjnie, nie zaś nowelizacji ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym.

Opiniujący podziela powyższe przekonanie, dotyczące wyboru metody całościowego uregulowania, w miejsce kolejnych, cząstkowych modyfikacji ustawy, przy czym od razu należy zauważyć, że zamysł ten można było przeprowadzić w jeszcze bardziej konsekwentny sposób, zwłaszcza rezygnując z – istniejących de lege lata i postulowanych w projekcie – odesłań do unormowania k.p.c., czy ustawy o Sądzie Najwyższym (o czym w dalszej części opinii).

Opiniujący zauważa także, że to ambitne przedsięwzięcie realizowane jest wyłącznie na gruncie konstytucyjnego status quo, choć możliwe byłoby bardziej wymagające podejście, obejmujące także postulaty wprowadzenia korekt rozwiązań zawartych w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r., co dopiero mogłoby prowadzić do pełnej spójności i koherentności modelu naszego sądu konstytucyjnego.

Na podkreślenie zasługuje jeszcze jedna okoliczność, niezwiązana z treścią projektu, ale z Podmiotem opiniowanej inicjatywy ustawodawczej. Opiniujący uważa, że uwzględniając konstytucyjne funkcje i zadania Prezydenta Rzeczypospolitej unormowane w art. 126 ust. 1 i 2 Konstytucji RP, zwłaszcza dotyczące „czuwania nad przestrzeganiem Konstytucji”, ze wszech miar zasługuje na aprobatę fakt, iż to właśnie głowa państwa, czyli kwalifikowany strażnik Konstytucji, zgłosiła inicjatywę nowego unormowania sądu konstytucyjnego, będącego pierwszorzędnym gwarantem ustawy zasadniczej.