Opinia na temat przedstawionego przez Prezydenta RP projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (druk nr 1590)

I.    ŹRÓDŁA PRAWA

1)    Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.);
2)    Ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. Nr 102, poz. 643 ze zm.);
3)    Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.);
4)    Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r. poz. 270 tj. z późn. zm.);
5)    rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej" wraz z Załącznikiem (Dz.U. Nr 100, poz. 908).

II.    PRZEDMIOT OPINII     
Przedmiotem niniejszej opinii jest analiza przedstawionego przez Prezydenta RP projektu ustawy o Trybunale Konstytucyjnym (druk nr 1590), na zlecenie Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejm.

III.    STAN FAKTYCZNY    
Analizowany projekt ustawy o Trybunale Konstytucyjnym został przygotowany przez Trybunał Konstytucyjny i przekazany Prezydentowi RP w celu rozważenia podjęcia inicjatywy ustawodawczej w tym przedmiocie.
Projekt ustawy wpłynął do Sejmu w dniu 11 lipca 2013 r., zaś w dniu 23 lipca 2013 r. został skierowany do I czytania na posiedzeniu Sejmu. Pierwsze czytanie odbyło się na 47. posiedzeniu Sejmu w dniu 29 sierpnia 2013 r. Projekt skierowano do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej.

IV.    STAN PRAWNY    
1.    Ogólna ocena projektu
Celem ustawy, zgodnie z treścią uzasadnienia do projektu ustawy, jest dostatecznie klarowne i trwałe umocowanie pozycji Trybunału jako organu władzy sądowniczej, uregulowanie procedury rozpoznawania spraw przed Trybunałem w sposób adekwatny do istoty procesu kontroli konstytucyjności prawa, właściwej tylko dla Trybunału, stworzenie warunków organizacyjnych służących sprawności orzekania, sprecyzowanie kryteriów kandydowania na stanowisko sędziego Trybunału, bardziej szczegółowe uregulowanie statusu sędziego Trybunału, zracjonalizowanie trybów rozpoznawania spraw przed Trybunałem (na rozprawie lub posiedzeniu niejawnym), uwzględnienie ukształtowanej typologii orzeczeń Trybunału oraz ich skutków, a także uregulowanie niektórych zagadnień związanych z warunkami funkcjonowania i obsługą prac Trybunału Konstytucyjnego.
Należy stwierdzić, iż projekt ustawy w dużej części spełnia założone cele, chociaż budzi również wiele wątpliwości wykazanych w dalszej części opinii.
W ocenie Opiniującego, uchwalenie nowej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, która w całości zastąpi obecną regulację jest pożądane. Kształt obecnie obowiązującej ustawy o Trybunale Konstytucyjnym nie uwzględnia w pełni specyfiki zarówno organizacji Trybunału, jako sądu konstytucyjnego, jak też procedury orzekania przez Trybunał o zgodności aktów prawnych z aktami wyższego rzędu oraz rozstrzygania innych, właściwych tylko Trybunałowi, spraw.
Zgodnie z § 5-7 Zasad techniki prawodawczej, przepisy ustawy redaguje się zwięźle i syntetycznie, unikając nadmiernej szczegółowości, a zarazem w sposób,
w jaki opisuje się typowe sytuacje występujące w dziedzinie spraw regulowanych tą ustawą; przepisy ustawy redaguje się tak, aby dokładnie i w sposób zrozumiały dla adresatów zawartych w nich norm wyrażały intencje prawodawcy; zdania w ustawie redaguje się zgodnie z powszechnie przyjętymi regułami składni języka polskiego, unikając zdań wielokrotnie złożonych. Przepisy projektowanej ustawy spełniają wymienione wyżej wymagania zasad przyzwoitej legislacji.
Projekt ustawy jest spójny i przejrzysty. Zachowano odpowiednią strukturę ustawy i systematyzację przepisów – projekt ustawy podzielono na 13 rozdziałów: Przepisy ogólne, Organy Trybunału, Sędziowie Trybunału, Postępowanie przed Trybunałem – zasady ogólne, Kontrola formalna wniosków, pytań prawnych i skarg, Rozprawy i posiedzenia, Orzeczenia Trybunału, Postępowanie w sprawie zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, Postępowanie w sprawie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego, Postępowanie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, Biuro Trybunału, Przepisy zmieniające, Przepisy przejściowe i końcowe. Projekt ustawy uwzględnia zatem zawartą w § 15 Zasad techniki prawodawczej zasadę, zgodnie z którą poszczególne elementy ustawy zamieszcza się w następującej kolejności:
1) tytuł; 2) przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe; 3) przepisy zmieniające; 4) przepisy przejściowe i dostosowujące; 5) przepisy uchylające, przepisy o wejściu w życie oraz przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy (przepisy końcowe).
Stopień ingerencji proponowanych zmian w obowiązującą regulację ustawy o TK w pełni uzasadnia uchwalenie nowej ustawy, kompleksowo regulującej zagadnienia ustrojowe i procesowe dotyczące Trybunału Konstytucyjnego. Należy bowiem pamiętać, iż zgodnie z § 84 Zasad techniki prawodawczej, jeżeli zmiany wprowadzane w ustawie miałyby być liczne albo miałyby naruszać konstrukcję lub spójność ustawy albo gdy ustawa była już poprzednio wielokrotnie nowelizowana, opracowuje się projekt nowej ustawy.