W 35 sprawach Trybunał orzekł o niekonstytucyjności co najmniej jednego z zakwestionowanych przepisów. Wydane w 2012 r. wyroki dotyczyły ustroju państwa, takich jak: kompetencje Prezydenta do powoływania sędziów[1] a także do nadawania obywatelstwa[2], dopuszczalność przekazania referendarzom sądowym pewnych zadań z zakresu ochrony prawnej[3], sprawowanie pieczy przez samorządy zawodowe nad należytym wykonywaniem zawodów zaufania publicznego[4] oraz nadzór nad tymi samorządami[5]. Część rozstrzygniętych spraw stanowiła kontrolę konstytucyjności przepisów regulujących status jednostki, przede wszystkim zaś ochrony jej praw podstawowych. Warto wspomnieć sprawy nabywania przez lokatorów własności lokali należących do spółdzielni[6], ustalanie dni wolnych od pracy[7], tryb weryfikacji decyzji przyznających świadczenia emerytalno-rentowe[8], czy wreszcie obowiązki alimentacyjne po rozwodzie[9]. Nasze wyroki precyzowały standardy konstytucyjne sprawiedliwego postępowania sądowego. Wciąż jeszcze zdarzają się sprawy, w których wystarczającą podstawą wyrokowania o niekonstytucyjności są wady procesu stanowienia prawa (np. w związku z przekroczeniem przez Senat dopuszczalnych granic poprawek do nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej[10]).

Szanowni Państwo!

W zeszłorocznym dorobku orzeczniczym Trybunału kilka wątków ma jednak, moim zdaniem, kluczowe znaczenie. Chciałbym podzielić się kilkoma refleksjami na ich temat.

Nie budzi wątpliwości pogląd, zgodnie z którym Trybunał Konstytucyjny jest sądem prawa. Jego podstawowe zadanie polega na kontroli hierarchicznej zgodności norm dekodowanych z zakwestionowanych przepisów z normami stanowiącymi wzorzec kontroli. Nie oddaje to jednak całej natury kontroli dokonywanej przez sąd konstytucyjny. Prawo stanowi instrument regulowania stosunków między jednostkami lub między jednostkami a państwem. Strzegąc konstytucyjności lub legalności aktu normatywnego, Trybunał musi baczyć na sposób w jaki kontrolowana norma wpływa na sytuację jej adresatów. Nie może przy tym abstrahować od aktualnych zjawisk społecznych i gospodarczych.