Badania obciążenia pracą w prokuraturze pokazały, że sposób organizacji tej instytucji wymaga głębokich zmian. Należy odciążyć prokuratury rejonowe na rzecz okręgowych oraz udrożnić nieefektywny nadzór – postulują naukowcy w 18 numerze kwartalnika "Na wokandzie".

Truizmem jest stwierdzenie, że sytuacja prokuratury w Polsce jest trudna. Krytyka tej instytucji płynie bowiem z każdej strony – obywateli, polityków, mediów. Samo środowisko prokuratorskie, głosem chociażby Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP, podaje w wątpliwość wiele rozwiązań i zasad, zgodnie z którymi instytucja ta funkcjonuje. Również środowisko naukowe nie jest pozbawione złudzeń co do jakości jej działań, zaś dotychczasowe próby jej zreformowania uznaje za niezadowalające.

Z punktu widzenia naukowca sama krytyka prokuratury nie jest jednak wystarczająca. Potrzeba jeszcze rzetelnej analizy aktualnego stanu jej funkcjonowania i – w konsekwencji – zaproponowania wniosków pozwalających na znaczącą poprawę w tym obszarze. Niestety, obecnie brakuje szerszych empirycznych studiów nad funkcjonowaniem prokuratury. Dyskusja nad sytuacją tej instytucji w przeważającej mierze koncentruje się wokół zagadnień ustrojowych, w tym pozycji Prokuratora Generalnego oraz obecności prokuratury w Konstytucji. Nie deprecjonując znaczenia wspomnianych zagadnień, należy zauważyć, że ich wpływ na codzienne działania prokuratury jest ograniczony, zaś z punktu widzenia prokuratora prokuratury rejonowej – wręcz marginalny.

Próbą częściowego wypełnienia powyższej luki były badania przeprowadzone na zlecenie Ministerstwa Sprawiedliwości przez autorów niniejszego artykułu (raport im poświęcony dostępny jest w formie elektronicznej na stronie internetowej resortu). Badania objęły 18 powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury wszystkich szczebli i miały na celu ustalenie obciążenia prokuratorów prowadzeniem postępowań przygotowawczych zakończonych w 2011 r. Wyłaniający się z nich obraz potwierdza krytyczne opinie o stanie polskiej prokuratury. I uprawnia do sformułowania kilku kategorycznych wniosków.

Właściwość prokuratur okręgowych

Wspomniane badania pokazują, że prokurator prokuratury rejonowej kończy rocznie średnio 300,52 postępowania przygotowawcze (25,04 postępowań miesięcznie), podczas gdy prokurator prokuratury okręgowej kończy ich rocznie… 8,24. Wobec nieproporcjonalnego obciążenia postępowaniami prokuratorów najniższego szczebla oraz w obliczu nadchodzących zmian w modelu polskiego procesu karnego, nieodzowne wydaje się podjęcie radykalnych kroków ukierunkowanych na odciążenie prokuratur rejonowych. Konieczność aktywnego udziału prokuratorów w projektowanym kontradyktoryjnym procesie sądowym uniemożliwi bowiem prowadzenie postępowań przygotowawczych w dotychczasowym kształcie i skali.