Obrońca bardziej aktywny

Jedną z istotnych zmian jest wprowadzenie zasady, że wraz z aktem oskarżenia do sądu przekazywane są jedynie materiały postępowania przygotowawczego związane z kwestią odpowiedzialności osób wskazanych w tym akcie za czyny w nim zarzucane, a nie jak dotychczas, całe akta postępowania przygotowawczego. Nowa regulacja daje więc w pewnym zakresie możliwość decydowania przez prokuratora o tym, jakie materiały zostaną przekazane do sądu, a jakie pozostaną w odrębnych aktach postępowania przygotowawczego. Ponieważ zakres materiału dowodowego przekazanego do sądu może w istotnym stopniu wpłynąć na możliwość podjęcia skutecznej obrony podejrzanego, temu ostatniemu (a także jego obrońcy) przyznano uprawnienie do złożenia do prokuratora wniosku o uzupełnienie tego materiału. Analogiczne uprawnienie przyznano również pokrzywdzonemu (oraz jego pełnomocnikowi). Wniosek o uzupełnienie materiałów jest dla prokuratora wiążący. Wprawdzie możliwość złożenia takiego wniosku jest ograniczona krótkim, bo trzydniowym, terminem liczonym od dnia końcowego zapoznania się strony z materiałami postępowania przygotowawczego, jednakże uprawnienie do jego złożenia „odżywa” w postępowaniu sądowym, w którym wniosek o uzupełnienie materiałów może zostać złożony do rozpoczęcia przewodu sądowego. W tym ostatnim przypadku o wniosku rozstrzyga sąd.

Z nowym modelem postępowania karnego wiąże się bezpośrednio zmiana regulacji dotyczącej posiedzenia przygotowawczego poprzedzającego rozprawę główną. Istotną nowością jest nie tylko wprowadzenie obowiązku odbycia takiego posiedzenia w określonych przypadkach, ale również wyraźne wskazanie, że w posiedzeniu mają prawo wziąć udział oskarżyciel publiczny, obrońcy i pełnomocnicy – co oznacza, że obowiązkowe jest zawiadomienie ich o terminie tego posiedzenia. Analiza regulacji dotyczących tego posiedzenia w sposób oczywisty wskazuje, że wzmocnienie tej instytucji służyć ma przede wszystkim przygotowaniu rozprawy w związku z nową, bardziej aktywną, rolą stron w procesie.

W szczególności wskazać należy, że, zgodnie z nowymi przepisami, wyznaczając posiedzenie przygotowawcze, prezes sądu wzywa jednocześnie oskarżyciela publicznego, pełnomocników i obrońców do przedstawienia pisemnego stanowiska dotyczącego planowania przebiegu rozprawy głównej oraz jej organizacji, w tym dowodów, które powinny być przeprowadzone jako pierwsze. Takie pisemne stanowisko winno obejmować wnioski dowodowe oraz informacje i oświadczenia, w szczególności o proponowanych terminach rozpraw i ich przedmiocie, terminach usprawiedliwionej nieobecności uczestników procesu, a także oświadczenia wskazujące na potrzebę wezwania na rozprawę główną biegłych, kuratora sądowego, sprawdzenia danych o karalności oskarżonego oraz inne oświadczenia dotyczące okoliczności istotnych dla sprawnego przeprowadzenia dalszego postępowania.