Na początku stycznia br. został wniesiony do Marszałka Senatu projekt ustawy o petycjach (druk nr 285). Potrzeba regulacji prawa do petycji wynika z zapisu art. 63 konstytucji, który wskazuje, że tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa. Idea regulacji prawa do petycji w odrębnej ustawie nie jest nowa, projekt takiej ustawy pojawił się już w poprzedniej kadencji parlamentu, nie został jednak uchwalony przed jej upływem.

Przypatrzmy się więc bliżej najnowszemu projektowi ustawy o petycjach. Zawiera on wiele pozytywnych regulacji, takich jak jawność treści petycji oraz przebiegu postępowania wraz z nazwami podmiotów składających petycję, określa też jasno terminy uzyskania odpowiedzi na petycję. Co bardzo ważne, projekty ustaw wniesione w wyniku rozpatrzenia  petycji skierowanych do Sejmu lub Senatu, których nie zdążono uchwalić przed końcem kadencji, są rozpatrywane przez Sejm następnej kadencji bez potrzeby ponownego wniesienia  projektu  ustawy.

Projekt ustawy zawiera jednak też kilka rozwiązań, które można uznać za dyskusyjne. Art. 2 ust. 3 projektu określa, że przedmiotem petycji mogą  być  sprawy  dotyczące  życia  zbiorowego  lub  wartości wymagających  szczególnej  ochrony  w imię  dobra  wspólnego. Zastanowić się należy czy takie sformułowanie przedmiotu petycji nie jest zawężeniem art. 63 Konstytucji RP, gdzie mowa jest o prawie składania petycji nie tylko w interesie publicznym, ale też w interesie własnym lub innej osoby. Przykładowo, petycja mieszkańca gminy na rzecz utwardzenia drogi publicznej, z której korzysta wyłącznie on i jego rodzina, z dużym prawdopodobieństwem nie wyczerpuje znamion  sprawy  dotyczącej  życia  zbiorowego  lub  wartości wymagających  szczególnej  ochrony  w imię  dobra  wspólnego, ale nie wydaje się też, żeby w świetle zapisu Konstytucji RP można było takiej osobie odebrać prawo do złożenia petycji.

Art. 5 wyłącza podmiotowi wykonującemu zawodową działalność lobbingową możliwość złożenia petycji w sprawie projektu aktu normatywnego będącego przedmiotem prac Rady Ministrów, Sejmu, Senatu w sytuacji, gdy podmiot ten prowadzi działalność lobbingową dotyczącą tego właśnie projektu. Wg autorów projektu ustawy rozwiązanie to ma na celu rozróżnienie i oddzielenie zawodowej działalności prowadzonej przez określone podmioty od przysługującego każdemu konstytucyjnego prawa do udziału w życiu publicznym poprzez składanie petycji. Można mięć wątpliwości wobec takiej argumentacji. Konstytucja daje prawo każdemu składać petycję, a każdym jest zarówno obywatel, przedsiębiorca, nauczyciel czy też właśnie wyżej wspomniany zawodowy lobbysta. Poza tym, zgodnie z projektem, zarówno treść petycji, jak i etapy przebiegu postępowania są jawne, trudno więc dostrzec niebezpieczeństwo dla procesu stanowienia prawa wynikające z wystąpienia lobbysty z jawną petycją.