Brak aktywnego podejścia do prawa spowodował jego zacofanie, dodatkowo po­głębione latami alienacji Imperium Osmańskiego. Dopiero w XIX w., gdy sułtano­wie tureccy przeprowadzili reformy zwane tanzimat, tradycja muzułmańskiego pra­wodawstwa zaczęła się odradzać. Reformy te miały na celu zachowanie zasad prawa muzułmańskiego przy jednoczesnym otwarciu się na Europę i czerpaniu z jej wzor­ców prawnych. W XX w. proces postępował, jednak od końca II wojny światowej i upadku kolonializmu na Bliskim Wschodzie zauważalny stał się powrót do tradycji religijnej. Tym niemniej w procesie kształtowania się państwowości krajów arabskich ścierały się przeciwstawne tendencje. Z jednej strony pragnienie tworzenia własnej tożsamości kulturowo-religijnej, reprezentowane przez zwykłych ludzi i duchownych, z drugiej — chęć czerpania z dorobku Zachodu i transponowania gotowych wzorców na grunt własnej kultury, czemu dawali wyraz wykształceni na Zachodzie liderzy wła­dzy i propagatorzy modernizacji i sekularyzacji. Nowe niepodległe kraje tworzyły konstytucje oparte na myśli zachodniej, zawierające jednak odniesienia do islamu, i tym samym tworzyły nową jakość i wprowadzały rozwiązania charakterystyczne dla ustrojów bliskowschodnich.

W nauce muzułmańskiej w XX w. pojawiły się koncepcje stworzenia modelu pań­stwa opartego na szariacie, w celu uniknięcia implementacji zachodniego modelu pań­stwa, którego podstawę stanowi konstytucja jako ustawa zasadnicza. Muzułmańscy prawnicy i teologowie, tacy jak Muhammad Abduh, Rashid Rida czy Hasan Al-Banna, formułowali koncepcje nowoczesnego państwa muzułmańskiego na podstawie tradycji i jednocześnie postulowali konieczność przemian, aby przystosować zasady wiary i re­ligii do realiów XX w. Obok idei odrodzenia państwa muzułmańskiego pojawiały się również poglądy zbliżone do założeń liberalnego konstytucjonalizmu europejskiego. Muzułmańscy teoretycy prawa dowodzili, że islam w swych założeniach nie odbiega od europejskiej myśli politycznej, opartej na wolnościach i prawach jednostki.